Czesław Witoszyński

Czesław Maciej Witoszyński (ur. 24 lutego 1875 w Horoszkach, zm. w 13 września 1948 w Łodzi) – polski inżynier mechanik, konstruktor maszyn, profesor aerodynamiki, nazywany ojcem polskiego lotnictwa.

Był synem Adama Piecewicza-Witoszyńskiego i Honoraty z Szumerów. Urodzony na Podlasiu, ukończył gimnazjum filologiczne w Częstochowie. W latach 1893-97 studiował na Wydziale Matematyki Uniwersytetu w Petersburgu, gdzie zainteresował się mechaniką stosowaną. Następnie wyjechał na dalsze studia (1897-99) do Belgii na Uniwersytet w Liege (sekcja mechaniczna Fakultetu Technicznego), gdzie zdobył dyplom inżyniera mechanika z wyróżnieniem.

Po studiach wrócił do Polski i osiadł w Warszawie, gdzie w latach 1899-1907 pracował jako konstruktor w fabryce maszyn i konstrukcji stalowych Borman i Szwede.

W 1907 roku wraz z Wacławem Brandlem założył fabrykę pomp, późniejsze Wafapomp, która działała do 1917.

Pierwsza publikacja Witoszyńskiego ukazała się w 1909 w "Przeglądzie Technicznym" i dotyczyła pomp (O podnoszeniu wody powietrzem ścieśnionym). W międzyczasie Witoszyński zainteresował się rodzącym się lotnictwem.

W latach 1907-15 był wykładowcą w Średniej Szkole Mechaniczno-Technicznej im. H. Wawelberga i S. Rotwanda.

Działalność związana z Politechniką Warszawską

Czesław Witoszyński był współorganizatorem powstającej w 1915 roku Politechniki Warszawskiej. 14 maja 1919 został mianowany profesorem zwyczajnym, a w latach 1916-21 był dziekanem Wydziału Budowy Maszyn i Elektrotechniki. W 1922 otworzył pierwsze w Polsce regularne studia lotnicze (Grupa Lotnicza na Wydziale Mechanicznym). Był opiekunem Sekcji Lotniczej Koła Mechaników Studentów Politechniki Warszawskiej. W latach 1923-25 powstały tam pierwsze szybowce Sekcji i pierwsze samoloty RWD.

Dzięki wsparciu Stefana Drzewieckiego zajął się projektowaniem i konstrukcją polskich szybowców, co możliwe było dzięki zbudowaniu tunelu aerodynamicznego. W latach 1922-1925 powstały tu pierwsze szybowce i samoloty RWD.

Z inicjatywy profesora Witoszyńskiego w 1925 roku rozpoczęto budowę Gmachu Aerodynamiki dla przyszłego Instytutu Aerodynamicznego Politechniki Warszawskiej, który staraniem Witoszyńskiego powstał w 1927 roku. W latach 1927-1939 Instytut pod kierownictwem profesora Witoszyńskiego stał się głównym polskim ośrodkiem badawczym z zakresu aerodynamiki, który pracował dla potrzeb krajowego i zagranicznego przemysłu lotniczego. Był to również ważny ośrodek szkolenia kadr lotniczych. Powstało w nim pięć tuneli aerodynamicznych. Instytut miał swój wkład do nadania optymalnych kształtów samolotom RWD i PZL, m.in. zwycięskim w Challengach RWD-6 i RWD-9, nowoczesnemu bombowcowi PZL-37 Łoś oraz szybowcom. Badano w nim liczne nowe profile, m.in. profil laminarny Jerzego Dąbrowskiego do Łosia, czy też hamulce aerodynamiczne IAW do szybowca Orlik Olimpijski.

Z Instytutem związane były między innymi takie postacie jak Stefan Neumark, Julian Bonder, Piotr Szymański, Zdzisław Rytel, Jerzy Bukowski i Czesław Bieniek, którzy zostali później profesorami wyższych uczelni.

W latach 1934-35 rozbudowano Instytut, a liczba tuneli aerodynamicznych zwiększyła się do dziewięciu.

Dorobek naukowy

Profesor Witoszyński jest autorem kilku podręczników akademickich (Hydraulika, Aerodynamika), wielu artykułów oraz rozpraw naukowych. Część z jego prac została przetłumaczona na język angielski, rosyjski i francuski. Publikacje naukowe profesora z zakresu aerodynamiki dotyczyły głównie profili lotniczych, śmigieł i powstawania siły nośnej w powietrzu.

W latach 1927-1939 redagował siedem zeszytów serii wydawniczej Prace Instytutu Aerodynamicznego w Warszawie.

W 1957 roku staraniem Wydziału IV Polskiej Akademii Nauk zostały wydane Prace wybrane Witoszyńskiego.

Organizowanie życia naukowego

Profesor Witoszyński czynnie udzielał się również w zakresie organizowania życia naukowego dotyczącego techniki. Od 1920 roku był członkiem Akademii Nauk Technicznych, a w latach 1923-1928 jej sekretarzem generalnym. Od 1930 był członkiem Towarzystwa Naukowego Warszawskiego. Od 1937 był członkiem Polskiej Akademii Umiejętności, a od 1934 roku członkiem amerykańskiego Institute of the Aeronautical Sciences. Witoszyński był również członkiem komitetu organizacyjnego Polskiego Towarzystwa Żeglugi Powietrznej (1917) i brał czynny udział w międzynarodowych Kongresach Mechaniki Stosowanej i Kongresach Aeronautycznych.

Czasy wojny

Po wybuchu II wojny światowej mieszkał na terenie zajętego przez Niemców Instytutu i był jego administratorem. Pomimo, że starał się opóźnić uruchomienie zniszczonych w 1939 tuneli aerodynamicznych, w 1942 został przez Państwo Podziemne skazany na infamię. Po powstaniu warszawskim znalazł się w obozie przejściowym w Pruszkowie.

Po wojnie

Z zarzutów o kolaborację został uwolniony w 1946 przez powołaną specjalnie komisję Uniwersytetu Łódzkiego i Politechniki Łódzkiej. Po wojnie przeniósł się do Łodzi, gdzie zorganizował Wydział Lotniczy na Politechnice Łódzkiej i w 1945 objął tam i do śmierci utrzymał kierownictwo Katedry Aerodynamiki, zajmując się problemami aerodynamiki naddźwiękowej.

W 1948 roku otrzymał doktorat honoris causa Politechniki Gdańskiej. Współzałożyciel Podlaskiej Wytwórni Samolotów w Białej Podlaskiej

Czesław Witoszyński spoczywa na Cmentarzu Powązkowskim w Warszawie (kw. 222-I-18/19).

Publikacje (wybór)

• Teoria skrzydeł latawca, 1915 (cykl artykułów)
• Wybór profilów lotniczych, 1921-22 (cykl artykułów)
• Części maszyn, (1921)
• Hydraulika, (1921)
• Maszyny wodne i pompy, (1921)
• Aerodynamika, (1928)
• Prace wybrane, 1957