Awit Szubert

Awit Szubert (ur. 3 lipca 1837 w Oświęcimiu, zm. 27 maja 1919 w Szczawnicy) – polski malarz, portrecista, fotograf zawodowy, pionier fotografii Tatr.

Awit Szubert urodził się 3 lipca 1837 roku w Oświęcimiu w tzw. Domu Ślebarskich. Był synem kancelisty Antoniego i Barbary z domu Kosińskiej: bratem Leona (1829-1859) – rzeźbiarza.

Po ukończeniu szkoły średniej, w 1856 rozpoczął studia w krakowskiej Szkole Rysunku i Malarstwa, późniejszej Akademii Sztuk Pięknych, gdzie był uczniem Władysława Łuszczkiewicza i Wojciecha Stattlera. Jeszcze w tym samym roku został zabrany do Rzymu przez swojego brata, który przebywał we Włoszech na rządowym stypendium.

Tam w latach 1856 – 1859 kontynuował naukę malarstwa, zwłaszcza malarstwa krajobrazowego. W Rzymie Szubert zaczął interesować się też nową sztuką przedstawiania, a właściwie rejestracji obrazów czyli fotografią. Po 3 latach studiów we wrześniu 1859, ze swoim śmiertelnie chorym bratem powrócił do Oświęcimia. Zainteresowania fotografią sprawiły, że w 1860 wyjechał do Wiednia. Tam uczył się sztuki fotograficznej u znanych fotografików wiedeńskich Bohra i Ludwiga Angerera.

Na wiadomość o wybuchu powstania styczniowego wrócił do Galicji. W powstaniu pełnił rolę kuriera. Po upadku powstania jeździł do Warszawy, Wilna i Wiednia, gdzie nawiązał współpracę z najlepszymi zakładami fotograficznymi w tych miastach. W 1864 otworzył własne studio fotograficzne w Oświęcimiu (funkcjonowało do 1867). Potem w latach 1865 – 1866, ze względu na stan zdrowia, mieszkał w Szczawnicy, gdzie się leczył i jednocześnie doskonalił swoje umiejętności fotograficzne. W 1867 przeniósł się do Krakowa, w którym prowadził zakład fotograficzny przy ulicy Krupniczej 7. W Krakowie wykonywał m.in. portrety malarzy polskich oraz uwieczniał ich dzieła, a także fotografował sławnych ludzi ze świata kultury i polityki. Był też autorem fotografii wykorzystywanych do celów naukowych (chirurgia, archeologia, astronomia). W latach 1856 – 1866 wykonywał pierwsze fotografie gór, a w 1871 rozpoczął intensywną działalność fotograficzną w Pieninach i Tatrach.

Działalność fotograficzna Szuberta zaowocowała licznymi nagrodami na światowych wystawach: w Wiedniu (1873), Brukseli (1875), Lwowie (1877), Paryżu (1878). Był ceniony zarówno za swój ogólny kunszt jak i za konkretne fotografie – widoki Tatr, reprodukcje obrazów i za portrety.

W 1882 otworzył pracownię fotograficzną w Szczawnicy. W tym dobrze wyposażonym studio w latach 1890-1891 pracował nad osiągnięciem najwyższej czułości emulsji do płyt suchych (talerzy), które sam produkował. Pracował również nad udoskonaleniem proszku magnezjowego do fotografii z fleszem. Rezultaty jego pracy pozwoliły mu później na fotografowanie wnętrz kopalni węgla kamiennego należących do rodziny Potockich: kopalni "Artur" w Sierszy i zamkniętej obecnie kopalni "Krystyna" w Tenczynku k. Krzeszowic. Był też autorem pierwszych fotografii kopalni soli w Wieliczce (1892).

W Szczawnicy Szubert spędził ostatnie lata swojego życia. Zmarł 27 maja 1919 roku, został pochowany w miejscowej kaplicy cmentarnej.

W 1870 Szubert ożenił się z Amalią, której nazwisko rodowe nie jest znane. Razem z żoną prowadzili studio i wykonywali fotografie wnętrz, reprodukcje obrazów oraz fotografowali w plenerach.

Kiedy, w wyniku słabego zdrowia Szuberta musiał on zaprzestać działalności fotograficznej (ok. 1900), firma prowadzona była pod tą samą nazwą przez jego syna (również Awita), a później od 1913 przez Amalię.

Fotografia górska

Swoje pierwsze górskie fotografie Szubert wykonywał już w l. 1856 – 1866 (było to w Pieninach), natomiast intensywną działalność fotograficzną w Pieninach i Tatrach rozpoczął od roku 1871.

Przy ówczesnym sprzęcie i technice fotograficznej każda wycieczka w celach fotograficznych była wyprawą, która wiązała się z wieloma kosztami i wydatkami. W wyprawie takiej uczestniczyło 6–8 przewodników i tragarzy dźwigających w skrzynkach wielki i ciężki aparat fotograficzny z przyborami bezpośrednio potrzebnymi do robienia zdjęć (soczewki, szkła). Transportować trzeba było również przenośną ciemnię i butelki z płynami do natychmiastowego wywoływania i utrwalania zdjęć robionych na dużych szklanych kliszach. Były to klisze negatywowe służące do fotografowania, a następnie reprodukcji zdjęć fotograficznych. Podczas tych wypraw Szubert spał w szałasach pasterzy owiec. W latach 1877 i 1878 używał już gumowego namiotu i podobnej przenośnej ciemni. Te udogodnienia pozwoliły mu zostawać w górach przez 10-14 dni.

W latach 1876 – 1878 fotografował Tatry i Pieniny pod kierunkiem Walerego Eljasza-Radzikowskiego. W ogłoszeniu–reklamie z 1877 Szubert oznajmiał, że posiada widoki natury w Szczawnicy, Pieninach i Tatrach – z najdzikszych miejsc – widoki, które nigdy wcześniej nie były sfotografowane.

W latach 90. XIX w. Szubert fotografował także Zakopane uwiecznił wówczas wille wybudowane tam w stylu zakopiańskim. Jego zdjęcia tatrzańskie, wykonane techniką heliograwiurową, były wydane przez Towarzystwo Tatrzańskie w latach 1889-1901 jako dodatek do Pamiętników Towarzystwa Tatrzańskiego. Ukazało się też osobno kilka albumów zdjęć górskich Szuberta: Album widoków tatrzańskich (1876) oraz Widoki z Tatr i Pienin (1878). Są to teki z oryginalnymi fotografiami nalepianymi na kartony (in quarto), z drukowanymi objaśnieniami. Stanowią dziś cenny materiał dokumentarny.

Za album o Pieninach i Tatrach Szubert dostał list gratulacyjny z podziękowaniami i brylantową szpilkę od ówczesnego króla Włoch Huberta I.

Sporo cennych zdjęć Tatr, Pienin i Zakopanego autorstwa Awita Szuberta zobaczyć można w zbiorach fotografii Muzeum Tatrzańskiego w Zakopanem.

Fotografia portretowa

Jedną z głównych tematyk, jaką zajmował się Awit Szubert w swojej pracy, była fotografia portretowa. Już w 1868, kiedy pojawiło się jego pierwsze ogłoszenie w prasie deklarował: Fotografuję portrety z ulepszeniami momentalnymi, zdejmując grupy do 30 osób w salonie. Są do nabycia najnowsze widoki Tatr, Pienin i Szczawnicy... Polecając się Szanownej Publiczności, upraszam o łaskawe względy. Ulepszeniami momentalnymi było kolorowanie fotografii na żądanie.

Fotografował sławne postaci ze świata polityki i kultury. Wykonał m.in. w swoim atelier portret Heleny Modrzejewskiej, znajdujący się obecnie w zbiorach muzeum Uniwersytetu Jagiellońskiego.

Wykonywał również reprodukcje dzieł malarskich znanych artystów: Artura Grottgera (Lithuania) i Jana Matejki (Bitwa pod Grunwaldem). Nie ukończoną jeszcze Bitwę pod Grunwaldem sfotografował w apartamencie Jana Matejki latem 1877. Na początku października 1877 Matejko był na polach Grunwaldu. Pod wpływem nowych pomysłów, które nasunęły się podczas obserwacji poczynionych na polu bitwy, Matejko skorygował i uzupełnił obraz. Swojemu sekretarzowi Marianowi Gorzkowskiemu przekazał później: zmieniłem kilka rzeczy tak, że fotografia Szuberta zdjęta z obrazu przed paru miesiącami, już by nie przystała do oryginału!.

Szubert jest autorem fotografii do Albumu ozdób z Kaplicy Zygmuntowskiej i dwóch nagrobków: kanonika Stanisława Borka i marszałka wielkiego koronnego Piotra Kmity w Katedrze krakowskiej (1878).