Stanisław Roman Lewandowski

Stanisław Roman Lewandowski (ur. 22 lutego 1859 w Kotlinach koło Piotrkowa, zm. 3 lutego 1940 w Warszawie) – polski rzeźbiarz, medalier, krytyk sztuki, dramatopisarz, wolnomularz

Rzeźbę studiował w krakowskiej Szkole Sztuk Pięknych (lata 1879 – 1882) u Matejki i Gadomskiego oraz na Akademii Wiedeńskiej. W latach 1890 do 1894 mieszkał i tworzył we Lwowie, następnie od 1894 do 1932 w Wiedniu, a od 1932 do 1940 w Warszawie. W r. 1924 został głównym medalierem mennicy polskiej w Warszawie, 1925 powrócił do Wiednia.

Nauczał w lwowskiej szkole artystycznej, następnie w wiedeńskim muzeum technicznym. Po powrocie do Polski został konserwatorem na Zamku Królewskim.

Tworzył w stylu realizmu akademickiego (prace Czarnogórka, Serbka, Marokanka, Derwisz, Wajdelota). Za rzeźbę Słowianin zrywający pęta został nagrodzony w 1888 przez warszawskie Towarzystwo Sztuk Pięknych. Na przełomie XIX i XX zaczął się skłaniać w kierunku secesji i symbolizmu (rzeźba Salome oraz epitafium Heleny Modrzejewskiej w Kościele św Krzyża w Krakowie).

Wybrane dzieła

• pomnik Mickiewicza w Rzeszowie, 1892, zniszczony 1940, replika 1986 autorstwa Krzysztofa Brzuzana
• medaliony: A. Małeckiego, „Legionów polskich” (1915), J. Piłsudskiego (1916), „Powstania Polski”
• popiersie K. Grocholskiego w gmachu Parlamentu w Wiedniu
• medalion na sarkofagu Adama Mickiewicza w krypcie Wieszczów w Katedrze Wawelskiej
• sarkofag Heleny Modrzejewskiej na Cmentarzu Rakowickim
• posąg św. Polikarpa w kościele parafialnym w Poli
• epitafium Marceliny Czartoryskich w kościele Mariackim w Krakowie
• popiersia Wincentego Pola w kościele Franciszkanów w Krakowie
• wystrój rzeźbiarski fasad nieistniejącego dziś tzw. domu Spokornego - kamienicy na rogu Chopina i Alei Ujazdowskich w Warszawie (1904-1906)
• medal Franciszka Nowodworskiego pierwszego prezesa Sądu Najwyższego RP
• medaliony i plakiety portretowe: Ziemiałkowskiego, Pola, Mickiewicza, Sienkiewicza, Chopina, Bilińskiego, ks. Józefa Poniatowskiego i in.