Stefan Pawlikowski

Stefan Pawlikowski (ur. 11 października 1896 w Kozłowie, zginął 15 maja 1943 we Francji) – pułkownik pilot Wojska Polskiego, pośmiertnie awansowany na generała brygady.

Życiorys

Młodość i I wojna światowa

Uczył się w Wilnie, a maturę uzyskał w 1915 w Moskwie. Podczas I wojny światowej, w sierpniu 1916 został powołany do armii rosyjskiej i skierowany do lotnictwa. 1 lutego 1917 ukończył Szkołę Pilotów w Moskwie, po czym został wysłany do Wyższej Szkoły Pilotów w Pau we Francji. W związku ze zmienioną sytuacją polityczną nie wrócił już do Rosji, natomiast od 1 lipca 1918 został przydzielony do francuskiej 96. eskadry Spadów (Spa 96), latającej na myśliwcach SPAD XIII i zajmującej się w tym czasie m.in. zwalczaniem niemieckich balonów obserwacyjnych. Otrzymał stopień oficerski adjutant. Niektóre źródła podają, że odniósł w tym okresie zwycięstwa powietrzne, jednakże brak jest ich potwierdzenia w danych francuskich. W listopadzie 1918 przeszedł w stopniu podporucznika do Armii Polskiej we Francji gen. Hallera.

Wojna polsko-bolszewicka

W maju 1919 powrócił wraz z armią do Polski jako pilot eskadry Br.59, latającej na samolotach rozpoznawczych Breguet 14. Początkowo służył jako oblatywacz w Centralnych Warsztatach Lotniczych, a od kwietnia 1920 latał bojowo podczas wojny polsko-radzieckiej jako pilot 19. Eskadry Myśliwskiej, na myśliwcach SPAD VII, między innymi walcząc nad Berezyną w okolicach Borysowa z samolotami radzieckimi eskadry Szyrinkina. 17 i 22 maja zestrzelił balony obserwacyjne. Podczas wojny zestrzelił również samolot. Wysłany został do Włoch, skąd miał sprowadzić egzemplarz wzorcowy myśliwca Ansaldo A.1 Balilla, lecz na skutek niesprawności silnika zawrócił z trasy.

Dwudziestolecie międzywojenne

Po wojnie służył w 1 Pułku Lotniczym w Warszawie, w stopniu porucznika, następnie kapitana, dowodząc 111 Eskadrą Myśliwską. Od października 1921 do marca 1922 latał jako cywilny pilot komunikacyjny na trasie Warszawa – Paryż. Uczestniczył także w rajdach lotniczych. We wrześniu 1922 zajął pierwsze miejsce z nawigatorem kpt. Wojtarowiczem w pierwszych polskich zawodach lotniczych – I Krajowym Locie Okrężnym na samolocie Breguet 14. Brał udział w grupowym przelocie nad Alpami samolotami Potez XV w 1924 roku. W 1926 został dowódcą dywizjonu liniowego i eskadry szkolnej w 2 Pułku Lotniczym w Krakowie. W lipcu 1929 został dowódcą III dywizjonu myśliwskiego 3 Pułku Lotniczego w Poznaniu. W 1933 kierował polską ekipą na pokazach lotniczych w Bukareszcie. W kwietniu 1934 powrócił do 1 Pułku Lotniczego jako zastępca dowódcy pułku, w stopniu podpułkownika. Od lipca 1938 był dowódcą pułku. W 1939 awansował na pułkownika.

II wojna światowa

Po ogłoszeniu mobilizacji, przed wybuchem II wojny światowej, został wyznaczony dowódcą Brygady Pościgowej, współorganizując system informowania o atakach lotnictwa niemieckiego oparty na posterunkach obserwacyjnych. Po kampanii wrześniowej przedostał się do Francji, gdzie został komendantem Centrum Szkolenia Lotniczego w polskiej bazie Lyon-Bron. Organizował tam polskie jednostki myśliwskie. Po klęsce Francji przedostał się pod koniec czerwca 1940 do Wielkiej Brytanii. Początkowo został komendantem Centrum Wyszkolenia Lotniczego w Blackpool, a od 6 listopada 1941 był polskim oficerem łącznikowym w brytyjskim dowództwie lotnictwa myśliwskiego (RAF Fighter Command), pełniąc faktycznie funkcję dowódcy polskiego lotnictwa myśliwskiego i uzyskując brytyjski stopień Group Captain.

Zginął 15 maja 1943, biorąc udział ochotniczo w locie bojowym 315 Dywizjonu Myśliwskiego Dęblińskiego nad Francją na myśliwcu Spitfire Mk.IX, zestrzelony przez kpt. Ericha Rudorffera z jednostki II./JG 2, na myśliwcu Fw 190. Został pochowany w Meandaines w Normandii. Zestrzelił dwa balony i 1 samolot.

Naczelny Wódz gen. broni Władysław Anders mianował go pośmiertnie generałem brygady ze starszeństwem z 1 stycznia 1964 roku.

Ordery i odznaczenia

• Srebrny Krzyż Orderu Virtuti Militari
• Krzyż Walecznych – czterokrotnie
• Złoty Krzyż Zasługi
• Orderem Imperium Brytyjskiego (OBE) III klasy
• Legia Honorowa
• Croix de Guerre
• Polową Odznaką Pilota