Juliusz Ulrych

Młodość

Ulrych pochodził z zamożnej luterańskiej rodziny kupieckiej o korzeniach niemieckich osiadłej od paru pokoleń w Turku, Kaliszu i Stawiszynie, był synem Emila i Berty ze Starków. Uczęszczał do Miejskiego Gimnazjum Klasycznego w Kaliszu, a po strajku szkolnym w 1905 do tamtejszej Szkoły Handlowej. Po egzaminie maturalnym, złożonym w Gimnazjum św. Anny w Krakowie studiował inżynierię komunikacji na Politechnice Lwowskiej.

Działalność niepodległościowa

Od wczesnej młodości działał w "Strzelcu", agitując na rzecz tej organizacji wśród ludności Małopolski (wygłosił m.in. 22 lutego 1914 w Bibicach przemówienie "Europa się zbroi, a cóż Polacy czynić powinni", przedrukowane później w prasie galicyjskiej).

Po wybuchu wojny w 1914 Ulrych wstąpił do Legionów Piłsudskiego. Był oficerem 1 Pułku Piechoty Legionów (Pierwsza Brygada). W listopadzie 1918 kierował z ramienia Polskiej Organizacji Wojskowej akcją rozbrajania oddziałów niemieckich w Kaliszu.

Służba w Wojsku Polskim

W czasie wojny z Sowietami lat 1919–1921 zorganizował w Szczypiornie pod Kaliszem 29 Pułk Strzelców Kaniowskich. Za zasługi dla kraju w tej wojnie otrzymał Order Virtuti Militari i trzykrotnie Krzyż Walecznych.

Do 2 listopada 1922 pełnił służbę na stanowisku szefa Sekcji III i pomocnika szefa Oddziału II Informacyjnego Sztabu Ministerstwa Spraw Wojskowych oraz zastępcy szefa Oddziału II Sztabu Generalnego. Za ten okres służby otrzymał pochwałę ówczesnego Ministra Spraw Wojskowych, gen. dyw. Kazimierza Sosnkowskiego, która została ogłoszona w Polsce Zbrojnej.

W latach 1922–1923 był słuchaczem Kursu Doszkolenia w Wyższej Szkole Wojennej w Warszawie. Z dniem 15 października 1923, po ukończeniu kursu i uzyskaniu tytułu naukowego oficera Sztabu Generalnego, otrzymał przydział do Departamentu VII Ministerstwa Spraw Wojskowych. W następnym roku pełnił służbę w Departamencie I Piechoty M.S.Wojsk.

Po 1926 był w randze majora (później podpułkownika) adiutantem marszałka Piłsudskiego[4] i mieszkał w rezydencji Marszałka, Belwederze. W latach 1926–1927 pełnił funkcję szefa sztabu Korpusu Ochrony Pogranicza, w latach 1928-1930 był dyrektorem Państwowego Urzędu Wychowania Fizycznego i Przysposobienia Wojskowego i na tym stanowsku był jednym z promotorów utworzenia AWF w Warszawie. Następnie dowodził 36 Pułkiem Piechoty Legii Akademickiej w Warszawie. W styczniu 1931 wyznaczony został na stanowisko szefa Oddziału IV Sztabu Głównego WP. Później został mianowany zastępcą szefa Administracji Armii.

Kariera polityczna

Od 13 października 1935 do 30 września 1939 Ulrych był ministrem komunikacji w rządach Mariana Zyndrama-Kościałkowskiego i Felicjana Sławoja Składkowskiego. Jako taki był ostatnim w przedwojennnej Polsce szefem Jana Nowaka-Jeziorańskiego, który go wspomina w swej książce Kurier z Warszawy (wydanie londyńskie).

Od 1938 do 1939 był posłem na Sejm V kadencji. W 1939 objął funkcję Szefa Komunikacji w Sztabie Naczelnego Wodza marszałka Edwarda Śmigłego-Rydza.

Na wygnaniu

W 17 września 1939 udał się wraz z rodziną i całym rządem RP w obliczu sowieckiej inwazji i polskiej klęski do Rumunii. Tam z rodzinami innych ministrów rządu generała Składkowskiego został internowany w Băile Herculane, gdzie rodzina pozostała do obalenia rządu marszałka Antonescu w 1944, nie mając nawet możliwości wyjazdów do Bukaresztu. Po uzyskaniu zezwolenia na wyjazd z Rumunii Ulrychowie przedostali się przez Turcję na Cypr, stamtąd do Francji i na koniec do Anglii. Ulrych zgłosił się tam do służby czynnej w WP, ale zwolennicy polityki zmarłego generała Sikorskiego (na czele z Mikołajczykiem), którzy konsekwentnie odsuwali wszystkich piłsudczyków od władzy i wpływów, przydzielili mu tylko podrzędną posadę w administracji Rządu RP na Wygnaniu. Po wojnie Ulrych, pozbawiony polskiej emerytury, oszczędności bankowych pozostałych w Polsce, spadku po matce (zm. 1941) i obywatelstwa przez władze PRL, musiał się utrzymywać z pracy własnych rąk: najpierw należał do tzw. Silver Brigade – byłych polskich ministrów i wojskowych pucujących srebra w londyńskim hotelu Claridge's, później pracował jako windziarz w domu towarowym Harrods. Ok. 1950 Ulrych otrzymał stanowisko konsultanta w brytyjskim War Office. Na emigracji pełnił funkcję wiceprzewodniczącego Rady Naczelnej Ligi Niepodległości Polski, politycznego skupienia piłsudczyków.

Rodzina

Brat Aleksander (1886–1945), kaliski przedsiębiorca i kupiec, poseł na Sejm z listy BBWR, był po 1939 kierownikiem administracji AK na tereny włączone do Rzeszy i przyległe, w tym Dolny Śląsk. Aresztowany na jesieni 1944 przez Gestapo we Wrocławiu, zmarł w kwietniu 1945 w KZ Buchenwald, już po wyzwoleniu obozu przez Amerykanów, i został tam pochowany. Posiada symboliczny grób na cmentarzu ewangelickim w Kaliszu. Ojciec braci Ulrychów spoczywa w Turku, a matka w Stawiszynie, oboje na cmentarzach ewangelickich.

Juliusz Ulrych pochowany został w Londynie. W 1989 prochy przeniesiono do Warszawy i pochowano w kwaterze legionistów na Cmentarzu Wojskowym na Powązkach. Jednocześnie uczczono jego pamięć tablicą pamiątkową na murze cmentarza ewangelickiego w Warszawie.

Od 1920 Ulrych był żonaty ze swą kuzynką Inez ze Sztarków (2:o voto Czyhiryn), szwagierką wojewody Maruszewskiego. Dwoje dzieci z tego związku zmarło wcześnie, a małżeństwo skończyło się rozwodem. Druga żona Zofia Krystyna z domu Wilke (zm. 2005 w wieku 99 lat) i synowie z tego związku osiedlili się w Kanadzie. Z synów szczególnie wyróżnił się Tadeusz Jan (ang. Tadeusz J. Ulrych, ur. 9 sierpnia 1935 w Warszawie), światowej sławy profesor geofizyki na University of British Columbia w Vancouver, obecnie emerytowany. Brat Andrzej Juliusz (ur. 20 maja 1934 w Warszawie), obecnie zamieszkały na Hawajach, posiadał cieszącą się dużym uznaniem, istniejącą do dziś dnia sieć restauracji "Andre's" w USA.

Awanse

• porucznik – 1 lipca 1915
• kapitan – zatwierdzony 1 stycznia 1920 i przydzielony do 29 Pułku Strzelców Kaniowskich
• major – zweryfikowany w 1922 ze starszeństwem z 1 czerwca 1919
• podpułkownik – 31 marca 1924 ze starszeństwem z 1 lipca 1923 i 65. lokatą w korpusie oficerów piechoty
• pułkownik – 1 stycznia 1929 ze starszeństwem z 1 I 1929 i 10. lokatą w korpusie oficerów piechoty

Ordery i odznaczenia

• Krzyż Srebrny Orderu Wojennego Virtuti Militari
• Krzyż Niepodległości
• Krzyż Oficerski Orderu Odrodzenia Polski
• Krzyż Kawalerski Orderu Odrodzenia Polski
• Krzyż Walecznych – czterokrotnie
• Złoty Krzyż Zasługi – dwukrotnie
• Wielki Oficer Legii Honorowej (1939, Francja)