Kazimierz Koźniewski

Kazimierz Koźniewski (ur. 26 lipca 1919 w Warszawie, zm. 15 kwietnia 2005 w Warszawie) – historyk harcerstwa, prozaik, publicysta, eseista, reportażysta, harcerz z pokolenia Kolumbów, wieloletni tajny współpracownik SB. Autor scenariuszy do kilku filmów fabularnych.

Maturę zdał w 1938 roku w gimnazjum im. Stanisława Staszica w Warszawie. Studia polonistyczne odbył na Uniwersytecie Warszawskim, najpierw jawne, później tajne w konspiracji. Debiutował w czasopismach młodzieżowych, szkolnych, harcerskich, akademickich – m.in. "Kuźnia Młodych", "Nowa Kuźnia Młodych", "Orka na Ugorze", "Na Tropie", "W Kręgu Wodzów" i inne.

W latach 1939-1940 jeden z założycieli i członek konspiracyjnego PLAN-u. Od kwietnia 1940 roku do lutego 1941 roku służył w Wojsku Polskim we Francji i w Szkocji. W 1941 roku został wysłany jako kurier rządu polskiego do kraju, podczas wykonywania tej misji w sierpniu 1941 roku został aresztowany w Budapeszcie, gdzie był więziony aż do roku 1942. W czerwcu 1943 roku powrócił nielegalnie do kraju. W latach 1943-1945 był pracownikiem Departamentu Informacji Delegatury Rządu RP na Kraj, pracował w konspiracji. Był współpracownikiem pism konspiracyjnych oraz członkiem Naczelnictwa Szarych Szeregów.

Od jesieni 1945 roku był członkiem redakcji "Przekroju", a od roku 1957 do śmierci członkiem zespołu redakcyjnego "Polityki". W latach 1957-1982 był redaktorem naczelnym "Magazynu Polskiego", a w latach 1982-1985 – tygodnika "Tu i Teraz". Współpracował z wieloma pismami i gazetami. Autor ok. 50 książek i co najmniej 6000 artykułów w prasie periodycznej.

Od lat 40. XX wieku był tajnym współpracownikiem Ministerstwa Bezpieczeństwa Publicznego, Komitetu do spraw Bezpieczeństwa Publicznego i Służby Bezpieczeństwa PRL o kryptonimie 33.[2] Należał do najbardziej aktywnych i szkodliwych konfidentów w środowisku literackim. Donosił na każdy temat, na wielu pisarzy, m.in. na Kisiela, Pawła Hertza, Antoniego Słonimskiego, także i na swoich – np. na organizację partyjną literatów, której był członkiem. Od 1956 roku należał do PZPR. Był świadkiem w pokazowym procesie Melchiora Wańkowicza w 1964 roku, który sam go powołał, nie spodziewając się nielojalności osoby, którą uważał za przyjaciela. Tymczasem Koźniewski obciążył go, powtarzając informacje zawarte w jego donosach – o kontaktach Wańkowicza z Radiem Wolna Europa.

W okresie PRL został odznaczony m.in.: Krzyżem Komandorskim, Oficerskim i Kawalerskim (1955) Orderu Odrodzenia Polski, Złotym Krzyżem Zasługi, Medalem 10-lecia Polski Ludowej, Medalem 30-lecia Polski Ludowej i Krzyżem „Za Zasługi dla ZHP”.

Jego tekst, popierający wprowadzenie stanu wojennego, władze rozpowszechniały na plakatach.

Jego żoną była Leona (1921-1997), córka Stanisławy i ppłk. Leona Winiarskiego.

Kazimierz Koźniewski pochowany został na Cmentarzu Wojskowym na Powązkach w Warszawie 26 kwietnia 2005 grobowcu rodziny Winiarskich. Żegnała go 16. Warszawska Drużyna Harcerzy im. Zawiszy Czarnego, z którą był związany.

Twórczość

Pisał powieści autobiograficzne i wspomnieniowe, a także poruszające problematykę społeczną („Piątka z ulicy Barskiej”). Swoje reportaże i recenzje wydał w dwóch tomach pt „Historia co tydzień” (1976-1977).

W 1958 roku, pod pseudonimem Antoni Armand, opublikował jedyną w swoim dorobku powieść fantastycznonaukową – „Człowiek z lustra”. Była to sensacyjna opowieść o genetycznym eksperymencie pewnego profesora, który stworzył niezwykle inteligentnych „ludzi z próbówki”. Książkę napisał we współpracy z Grażyną Terlikowską-Woysznic. W 1952 otrzymał nagrodę państwową III stopnia.

Najbardziej znane książki

• 11 naszych dni (1970)
• Biała plebania w Wolbromiu (1951)
• Bunt w więzieniu (1968)
• Czerwony harcmistrz. O Juliuszu Dąbrowskim
• Ile głosów – tyle prawd (1983)
• I zawsze krzyż oksydowany...
• Ognie i ogniska. Drogi i przemiany harcerstwa polskiego
• Piątka z ulicy Barskiej (1952; Państwowa Nagroda Artystyczna III stopnia 1952; na jej podstawie powstał film fabularny; lektura szkolna za czasów wczesnego PRL-u)
• Słownik swoich i obcych czyli alfabet Koźniewskiego (1995; wzorem Alfabetu Urbana)
• Sto koni do stu brzegów (1970)
• Szczotka do butów (1947)
• Śmierć w trójkącie błędów (1971)
• Tydzień do siódmej potęgi (1964; dla młodzieży; publikowana w serii "Biblioteka Młodych")
• Wszystko w porządku (1973)
• Zimowe kwiaty (1959)