Jan Rzepecki

Jan Rzepecki ps. „Białynia”, „Ożóg”, „Burmistrz”, „Górski”, „Krawczyk”, „Ślusarczyk”, „Prezes”, „Rejent”, „Sędzia”, „Wolski” (ur. 29 września 1899 w Warszawie, zm. 28 kwietnia 1983, tamże) – historyk wojskowości, pułkownik dyplomowany Wojska Polskiego, delegat Sił Zbrojnych na Kraj w 1945.

Był synem Kazimierza, dziennikarza i Izy Moszczeńskiej-Rzepeckiej, działaczki społecznej i oświatowej, bratankiem Karola, wnukiem Ludwika Władysława i prawnukiem Kajetana Władysława, brat Hanny Pohoskiej. Był dwukrotnie żonaty.

Działalność niepodległościowa

Działał czynnie w tajnym skautingu od 1912 oraz należał od maja 1914 do Związku Strzeleckiego. Od sierpnia 1914 służył w Legionach Polskich, w szeregach 1 Pułku Piechoty, awansując na dowódcę sekcji. Po kryzysie przysięgowym w lipcu 1917 roku znalazł się w szeregach Polskiej Siły Zbrojnej, gdzie ukończył szkołę oficerską i uzyskał w czerwcu 1918 roku pierwszy stopień oficerski.

Służba w Wojsku Polskim

W odrodzonym Wojsku Polskim służył od listopada 1918 jako dowódca plutonu w szkole podchorążych.

W latach 1922–1924 był słuchaczem Kursu Normalnego w Wyższej Szkole Wojennej w Warszawie. Z dniem 1 października 1924, po ukończeniu kursu i uzyskaniu tytułu naukowego oficera Sztabu Generalnego, otrzymał przydział do Oficerskiej Szkoły Piechoty w Warszawie.

W Oficerskiej Szkole Piechoty dowodził batalionem podchorążych oraz wykładał strategię i taktykę wojskową. Na czele tego batalionu walczył w maju 1926 roku po stronie konstytucyjnych władz państwowych przeciwko zamachowi Józefa Piłsudskiego. Po zamachu przeniesiony poza Warszawę na stanowisko dowódcy batalionu. W 1928 pełnił służbę w Doświadczalnym Centrum Wyszkolenia w Rembertowie. W Wyższej Szkole Wojennej był asystentem wykładowcy taktyki mjra Jana Kosiny, następnie w latach 1935-1939 był tam wykładowcą taktyki.

Kampanię wrześniową 1939 odbył w Sztabie Armii „Kraków” na stanowisku szefa Oddziału III Operacyjnego.

Konspiracja

Podczas okupacji niemieckiej od października 1939 działał w SZP i ZWZ – szef sztabu okręgu Warszawa miasto SZP i ZWZ. Następnie Szef Biura Informacji i Propagandy w Komendzie Głównej AK. Przeciwnik mianowania gen Bora-Komorowskiego na dowódcę AK. Po powstaniu warszawskim w niewoli niemieckiej. W oflagu prowadził jawną agitację prosowiecką.

W marcu 1945 po powrocie z niewoli zastępca komendanta organizacji „NIE”. Organizator i dowódca Delegatury Sił Zbrojnych. Był zwolennikiem zakończenia pozbawionej perspektyw walki zbrojnej i podjęcia działalności politycznej – w sierpniu 1945 roku rozwiązał DSZ.

We wrześniu 1945 założył konspiracyjną organizację Zrzeszenie Wolność i Niezawisłość; W części deklaracji WiN dotyczącej polityki zagranicznej była mowa o konieczności utrzymania dobrych stosunków politycznych i gospodarczych z ZSRR. Krytykował Jana Mazurkiewicza „Radosława” za nawoływanie z więzienia do ujawnienia się żołnierzy AK i DSZ.

5 listopada 1945 został aresztowany. Mimo iż w śledztwie nie był torturowany, ujawnił UB całą organizację, z więzienia wysyłał do swoich oficerów listy, wzywające do ujawnienia i zaprzestania walki. Wydał bezpiece cały majątek, który pozostał mu w spadku po AK – milion dolarów w złocie i banknotach, drukarnie, archiwa, radiostacje. Było to powodem kolejnej fali aresztowań podziemia niepodległościowego. Skazany w procesie pokazowym w 1947 na karę 8 lat więzienia, dwa dni później ułaskawiony przez Bieruta w uznaniu zasług. Zwolniony z więzienia w lutym 1947 roku.

Zawierzywszy gwarancjom śledczych MBP o nierepresjonowaniu, ujawnił wszystkich swoich współpracowników i nawoływał do ujawnienia się pozostałych członków WiN-u. Na procesie mówił o „smutnej sławie WiN”, potępiał „faszystowskie NSZ”. Wyraził satysfakcję z powodu sowieckiej aneksji ziem wschodnich RP[potrzebne źródło].

Przyjęty do Wojska Polskiego był wykładowcą w Akademii Sztabu Generalnego w Warszawie. W 1949 ponownie aresztowany i więziony do 1954. Później pracownik Instytutu Historii PAN (gdzie obronił doktorat).

Awanse

• kapitan ze starszeństwem z 1 lipca 1923 (w 1928 – 26 lokata)
• podpułkownik – 1938
• pułkownik – 1 lipca 1940

Ordery i odznaczenia

• Order Orła Białego (pośmiertnie w 1995)
• Krzyż Złoty Orderu Wojennego Virtuti Militari
• Krzyż Srebrny Orderu Wojennego Virtuti Militari (1923)
• Krzyż Niepodległości (1932)
• Krzyż Walecznych – trzykrotnie (28 września 1944)