Stanisław Lilpop

Stanisław Lilpop (ur. 8 maja 1817, zm. 15 października 1866 w Biarritz) – polski przemysłowiec i konstruktor, uważany za jednego z pionierów uprzemysłowienia w Królestwie Polskim.

Pochodził z rodziny warszawskich zegarmistrzów. Po ukończeniu w 1833 konwiktu pijarów na Żoliborzu, rozpoczął praktykę w warsztatach Banku Polskiego, a od 1839 w Fabryce Rządowej Machin na Solcu w Warszawie. Wykazując nieprzeciętne uzdolnienia techniczne i organizacyjne, został wysłany na koszt Banku Polskiego za granicę na studia w dziale budowy maszyn parowych. Przez dwa lata praktykował w renomowanych zakładach Akwizgranu, Lyonu, Paryża, Londynu, Manchesteru i Berlina.

W 1854 wraz z Wilhelmem Rauem (administratorem „Fabryki Machin” na Solcu) przystąpił do spółki Braci Evansów. Równocześnie objął posadę dyrektora Fabryki Machin i Odlewów na Świętojerskiej.

Wzorując się na poznanej za granicą organizacji pracy, Lilpop przestawił ręczny sposób produkcji na maszynowy. W miejsce obcokrajowców (stanowiących dotąd większość wykwalifikowanych kadr) zatrudniał Polaków, jeśli posiadali odpowiednie kwalifikacje. Rozszerzył zakres produkcji o maszyny i kotły parowe, konstrukcje żelazne oraz kompletne urządzenia wytwórcze dla przemysłu rolno–spożywczego (głównie cukrowni). Sam projektował całościową infrastrukturę różnego typu zakładów przemysłowych.

Zasłynął jako konstruktor maszyn rolniczych i mechanizator rolnictwa, wprowadzając swoje projekty: pługi, brony, żniwiarki (udoskonalił żniwiarkę amerykańską McCormicka, przystosowując ją do warunków krajowych), młockarnie parowe, siewnik uniwersalny. Urządzenia konstrukcji Lilpopa – od pługa do wielkich młockarni parowych – odznaczały się prostą budową, łatwością obsługi, wydajnością i niezawodnością przewyższającą podobne modele z krajów wysoko uprzemysłowionych (nagrody m.in. w Moskwie, Paryżu, Wiedniu i Filadelfii). Stanisław Lilpop dużo publikował (np. „O narzędziach i sprzętach rolnika polskiego XIX stulecia wyrabianych w fabrykach krajowych i używanych w gospodarstwach naszych”), dając się poznać jako popularyzator myśli technicznej.

Lilpop wykorzystywał nowoczesne formy kredytowania, a przede wszystkim opierał się na ścisłej współpracy z miejscowym kapitałem bankowym (Leopoldem Kronenbergiem) i ziemiańskim (Andrzejem Zamojskim).

Był także miłośnikiem sztuki. Posiadał prywatną kolekcję prac malarzy polskich 1 połowy XIX wieku. W jego domu odbywały się wieczory muzyczne. Willa S. Lilpopa w Alejach Ujazdowskich w Warszawie (późniejsza własność Radziwiłłów) przetrwała II wojnę i dopiero w latach 60. XX wieku, po wyburzeniu, wzniesiono w jej miejscu budynek ambasady USA. W sąsiedniej willi W. Raua mieści się ambasada Szwajcarii.

Wojna krymska spowodowała, że angielscy właściciele „Fabryki Machin” zmuszeni byli pozbyć się 60% udziałów. W 1866 Lilpop do spółki z Wilhelmem Rauem nabyli na własność całość przedsiębiorstwa braci Evansów, które w 1873 przekształcone zostało w Towarzystwo Akcyjne „Lilpop, Rau i Loewenstein” i do 1939 było przodującą firmą polskiego przemysłu budowy maszyn.

Został pochowany w grobowcu rodzinnym na Cmentarzu Powązkowskim w Warszawie.

Stanisław Lilpop miał ośmioro dzieci. Następcami Stanisława Lilpopa w zakładach „Lilpop, Rau i Loewenstein” byli jego trzej synowie: Karol, inżynier mechanik, Wiktor, inżynier, założyciel „Fabryki Maszyn i Narzędzi Rolniczych W. Lilpop & Ska”, i Marian Lilpopowie. Stanisław Wilhelm Lilpop, ziemianin, był współzałożycielem miasta Podkowa Leśna.