Katowice, Archikatedra Chrystusa Króla

Archikatedra Chrystusa Króla w Katowicach – zbudowana w latach 1927−1955 w stylu klasycyzującym według projektu architektów Z. Gawlika i F. Mączyńskiego.

Historia

Do budowy katedry przystąpiono oficjalnie 5 czerwca 1927. Miejsce pod budowę kościoła i kurii biskupiej, o powierzchni 90 tys. m², objęło teren dawnej cegielni. Pierwszym magister fabricae a zarazem przewodniczącym Komitetu Budowy Katedry w Katowicach wybrany został ks. dr Emil Szramek. Kamień węgielny wmurowano 4 września 1932. W uroczystości uczestniczyli: abp Adam Stefan Sapieha, bp Antoni Szlagowski, bp Bernard Dembek, nuncjusz abp Francesco Marmaggi, wojewoda Michał Grażyński i członkowie kapituły katedralnej. Do września 1939 roku wybudowano prezbiterium, kilkumetrowe mury i schody, jednak po rozpoczęciu okupacji władze niemieckie zabroniły dalszej budowy.

Po zakończeniu II Wojny światowej budowę wznowiono w połowie 1947 r. pod kierunkiem ks. Rudolfa Adamczyka. W 1948 r. Prezydium Wojewódzkiej Rady Narodowej w Katowicach zażądało obniżenia wysokości kopuły katedry o 40 m, aby nie dominowała w pejzażu Katowic, jednak ks. Adamczyk to żądanie odrzucił. Projekt przedwojennych architektów na skutek żądania władz wojewódzkich Polski Ludowej uległ jednak modyfikacji około 1954 roku (m.in. aż o 38 m obniżono kopułę i ostatecznie katedra osiągnęła wys. 64 m, dł. 101 m, szer. 50 m). Główny wpływ na zmniejszenie kopuły miał formalnie zastępujący biskupów katowickich ks. Jan Piskorz (ksiądz patriota, posłuszny komunistycznym władzom). Dzięki zgodzie na obniżenie kopuły budowa nabrała tempa. Konsekracji świątyni dokonał 30 października 1955, podczas tzw. wysiedlenia biskupów katowickich, ordynariusz częstochowski Zdzisław Goliński.

Mury świątyni wzniesiono w większości z żelazobetonu, a zewnętrzne okładziny ścian wykonano z dolomitu wydobywanego i obrabianego w kamieniołomach Imielina (woj. śląskie). Witraże zaprojektował prof. Stanisław Pękalski. Wyposażenie i aranżację wnętrza zaprojektował w 1973 arch. Mieczysław Król, a elementy rzeźbiarskie Jerzy Egon Kwiatkowski, realizację ukończono w 1987. Archikatedra Chrystusa Króla jest największą archikatedrą w Polsce. Dnia 20 czerwca 1983 w katowickiej katedrze gościł papież Jan Paweł II. Dziewięć lat później w obecności biskupów śląskich odczytano w niej bullę Totus Tuus Poloniae Populus z 25 marca 1992, erygującą metropolię katowicką i tworzące archikatedrę.

W archikatedrze wręczana jest każdego roku nagroda Lux ex Silesia.

W krypcie Archikatedry Chrystusa Króla w Katowicach pochowani zostali śląscy biskupi: Arkadiusz Lisiecki, Stanisław Adamski oraz Herbert Bednorz.

Archidiecezja katowicka obchodzi wspomnienie liturgiczne rocznicy poświęcenia kościoła metropolitalnego 30 października.

Rządcy i proboszczowie parafii katedralnej

• Ks. Karol Skupin, administrator (1938−1939)
• Ks. Stefan Szwajnoch, kuratus (X 1939)

W czasie II wojny światowej parafią zarządzali:

• Ks. Karol Skupin (X 1939)
• Ks. Rudolf Adamczyk (XI 1939−1941)
• Ks. Franciszek Woźnica (II 1941−IV 1945)
• Ks. Wilhelm Lizura (V 1941−II 1945)

Po wojnie parafią zarządzał ks. Rudolf Adamczyk W czasie jego uwięzienia w latach 1952-1956 parafią zarządzali:

• Ks. Franciszek Pisula (I 1952−I 1953)
• Ks. Józef Koterla (1953−XI 1956)

Po powrocie biskupów z wygnania do diecezji parafią zarządzali

• Ks. Rudolf Adamczyk (1956−1973, proboszcz od 1958)
• Ks. Henryk Zganiacz, proboszcz (1973−1998, od 1998 emerytowany proboszcz)
• Ks. Stanisław Puchała, proboszcz (1998−2013)
• Ks. Andrzej Marcak, proboszcz (2013-2015)
• Ks. Łukasz Gaweł, proboszcz (2015-nadal)

Obecni wikariusze w parafii:

• Ks. Rafał Kilianek
• Ks. Artur Wyrobek
• Ks. Dawid Sładek

Z tej parafii pochodzi biskup Piotr Libera − w latach 1997−2007 biskup pomocniczy katowicki, obecnie ordynariusz płocki.

A/1658/97 z 15.12.1997 r.