Ali Bunsch

Ali Bunsch właściwie Alojzy Bunsch, (ur. 17 lutego 1925 r. w Bielsku, zm. 16 lutego 1985 r. w Gdańsku) – polski scenograf, reżyser i dyrektor teatrów. Jego twórczość scenograficzna związana była głównie z teatrem lalek wywierając znaczący wpływ na powojenny kształt polskiej scenografii lalkowej. Współpracował również z teatrami dramatycznymi, głównie z Teatrem Wybrzeże w Gdańsku i Teatrem Dramatycznym w Warszawie. Syn malarza Adama Bunscha, starszy brat grafika Franciszka Bunscha.

Uczęszczał do szkoły średniej w Bielsku, następnie podczas okupacji niemieckiej kontynuował przerwaną przez wybuch II wojny światowej edukację w Kunstgewerbeschule w Krakowie (Szkole Rzemiosła Artystycznego, jedynej wówczas szkole zawodowej o profilu humanistycznym realizującej nieoficjalnie, w ograniczonym zakresie program ASP i zlikwidowanej na początku r. 1943). Współpracował z podziemnym Teatrem Niezależnym Tadeusza Kantora, brał udział w przedstawieniach Balladyny (1943) i Powrotu Odysa (1944). Po wojnie, w latach 1945–49 studiował w Akademii Sztuk Pięknych w Krakowie malarstwo pod kierunkiem Eugeniusza Eibischa i scenografię u Karola Frycza; dyplom ukończenia studiów scenograficznych otrzymał w r. 1952. Uczył się również w pracowni Andrzeja Pronaszki w Studiu przy Teatrze Starym w Krakowie. Pierwsze scenografie zaprojektował wraz z A. Cybulskim do przedstawień warsztatowych Studia przy Starym Teatrze: Beksy w reż. M. Billiżanki (1945), na scenie T. Wesoła Gromadka oraz do Niespodzianki (1945), na scenie Starego Teatru. W czasie studiów zaczął też współpracę z Teatrem Lalek Groteska, gdzie projektował dekoracje m.in. do: Szewczyka Dratewki (1945, z M. Borowiejską), Kolorowych piosenek (1946, z A. Cybulskim), Cudownej lampy Aladyna (1948). W latach 1948–51 razem z reżyserem H. Rylem pracował w Teatrze Lalek Arlekin w Łodzi, od r. 1949 był tam kierownikiem plastycznym; projektował dekoracje i lalki, m.in. do Wesołej maskarady, Samby i lwa.

W r. 1952 został kierownikiem artystycznym Teatru Lalek (od r. 1957 pod nazwą Teatr Miniatura) w Gdańsku. Od roku 1956 do 1961 był dyrektorem tej sceny, później współpracował z nią jako scenograf do r. 1968. We współpracy z reżyserką N. Gołębską stworzył ważne artystycznie widowiska lalkowe, takie jak: Dumna legenda (1954), Żart olszowiecki (1956), Pastorałka (1957), Piękna Parysada (1958), Biwak z przyśpiewkami (1958), Flisak i Przydróżka (1960, przedstawienie nagrodzone na II Ogólnopolskim Festiwalu T. Lalkowych w Warszawie i Międzynarodowym Festiwalu T. Lalek w Bukareszcie), Bo w mazurze taka dusza (1962, Laska Mistrzowska na III Festiwalu T. Lalkowych Polski Północnej w Toruniu), Piast i Popiel (1963, Laska Mistrzowska na IV Festiwalu T. Lalkowych Polski Północnej w Toruniu). Międzynarodowe powodzenie zdobyło przedstawienie Bo w mazurze taka dusza, pokazywane m.in. na Festiwalach T. Lalek w Brunszwiku (1970), w Bejrucie (1970) oraz w Finlandii i Niemczech. Wystawiona w r. 1957 Pastorałka rozpoczęła stosowanie motywu szopki krakowskiej, pojawiającego się w wielu jego późniejszych scenografiach. Podczas jego dyrekcji Teatr Miniatura wypracował wyraziste oblicze artystyczne łącząc folklor i tradycję narodową z językiem nowoczesnej plastyki.

W latach 1954-58 był jednocześnie kierownikiem plastycznym Teatru Lalki i Aktora Baj w Warszawie opracowując scenografię m.in. do Aszar-Kari (Cudowny skarb) oraz Trzech braci Czing. W r. 1968 zaprojektował dekoracje do odnoszącego sukcesy Pana Twardowskiego w reż. M. Snarskiej w Teatrze Lalek Guliwer w Warszawie, z którym związał się na stałe projektując scenografie do ponad dwudziestu spektakli, m.in. Tajemnicza szuflada (1969), Trzej muszkieterowie (1971), Słowo o wyprawie Igora (1973, nagroda na Ogólnopolskim Przeglądzie Sztuk Ros. i Radz. w T. Lalek w Łodzi w 1977), Rozbójnicy z Kardamonu (1975), Porwanie w Tiutiurlistanie (1977), Złote jabłko i dziewięć pawi (1981), Baśń o pięknej Parysadzie (1984). Przez wiele lat pracował także w Teatrze Lalki Tęcza w Słupsku, a od sezonu 1972/73 do końca życia był jego stałym scenografem, kontynuując estetykę wykreowaną w gdańskiej Miniaturze. We współpracy z Z. Miklińską, dyrektorką teatru i reżyserką, stworzył takie przedstawienia, jak: Od Polski śpiewanie (1970, Grand Prix na VII Międzynarodowym Festiwalu T. Lalek w Zagrzebiu), Kaszubi pod Wiedniem (1972), Panienka z okienka (1977, wyróżnienie za scenografię na VIII Ogólnopolskim Festiwalu T. Lalek w Opolu), Bajka o żołnierzu i śmierci (1977), Po kolędzie (1981), Zima, zima (1984).

Współpracował także z wieloma teatrami lalek w całej Polsce, m.in. w Lublinie, Wrocławiu, Wałbrzychu, Szczecinie, Olsztynie, Białymstoku,Toruniu i Łodzi.

Równocześnie projektował scenografie i kostiumy dla teatrów dramatycznych. Najdłużej związany był z Teatrem Wybrzeże w Gdańsku, gdzie w latach 1958–1977 był stałym scenografem, a w sezonie 1962/63 pełnił funkcję dyrektora artystycznego. Najważniejsze jego prace przypadły na okres dyrekcji Zygmunta Hübnera. Dla Teatru Wybrzeże przygotował scenografie do takich przedstawień, jak m.in.: Ptak (1956), Zbrodnia i kara (1958), Kajus Cezar Kaligula (1959), Opera za trzy grosze i Wesele (1960), jednoaktówki Mrożka: Karol, Strip-tease, Na pełnym morzu (1961), Sen srebrny Salomei (1962), Cud mniemany, czyli Krakowiacy i Górale (1964), Zawisza Czarny i Tango (1965), Noc listopadowa (1967), Ryszard III (wspólnie z J. Pożakowską), Dwa teatry (1968), Zemsta (1970), Janosik, czyli Na szkle malowane (1971), Thermidor, Gra miłości i przypadku, oraz Nasze miasto (1972), Lato (1973), Śluby panieńskie (1974), Kondukt (1975).

Uznanie krytyki przyniosły mu także kostiumy projektowane dla Teatru Dramatycznego w Warszawie w okresie dyrekcji Ludwika René, gdzie współpracował ze scenografem Janem Kosińskim. Powstały wówczas jego kostiumy do m.in. Romulusa Wielkiego (1966), Anabaptystów (1967), Kronik królewskich (1968) oraz Życia snem (1969), jak również scenografia i kostiumy do Marchołta grubego, a sprośnego (1970).

Projektował dekoracje i kostiumy w wielu innych teatrach dramatycznych, w tym przede wszystkim dla: Teatru Śląskiego w Katowicach, Teatru im. W. Horzycy w Toruniu, Teatru na Targówku w Warszawie, Teatru Zagłębia w Sosnowcu i Teatru Współczesnego we Wrocławiu. W latach 1975-1980 był związany z Teatrem Muzycznym w Gdyni za dyrekcji D. Baduszkowej realizując tam scenografie do m.in.: Szwejka (1977), Chłopca z gwiazd (1979) i Nowego Don Kichota, czyli stu szaleństw (1979).

Zajmował się również malarstwem, grafiką i ilustracją książkową.

W zarysach dziejów XX-wiecznego teatru lalek w Polsce jest podkreślana oryginalna forma projektowanych przez niego lalek o prostym geometrycznym kształcie, ubranych w barwne kostiumy, a także dynamiczny inscenizacyjnie styl scenografii twórczo nawiązujący do narodowej tradycji. Opracował scenografie do ponad trzystu spektakli, z czego ponad połowę w teatrach lalek, ok. stu w dramatycznych i ponad dwadzieścia w teatrach muzycznych i estradowych.

Zmarł nagle wskutek wylewu w przeddzień ukończenia 60 lat, podczas przygotowań do premiery spektaklu Lodoiska (1985) w Teatrze Wybrzeże w Gdańsku. Został pochowany na Cmentarzu Salwatorskim w Krakowie.

Oprócz innych nagród otrzymał dwukrotnie Nagrodę Prezesa Rady Ministrów za twórczość artystyczną dla dzieci i młodzieży (1953 i 1977), został także odznaczony Złotym Krzyżem Zasługi (1954) oraz Krzyżem Kawalerskim Orderu Odrodzenia Polski (1959).