Aristide Briand

Aristide Briand (wym. [aʁistid bʁiɑ̃]; ur. 28 marca 1862 w Nantes, zm. 7 marca 1932 w Paryżu) – socjalistyczny polityk francuski, wielokrotny premier Francji i minister w latach 1909-1929.

Urodzony w rodzinie mieszczańskiej, studiował prawo, po czym szybko zainteresował się polityką i dziennikarstwem politycznym, pisząc artykuły do anarchistycznego dziennika Le Peuple, przez pewien czas kierując pismem Lanterne, przechodząc do Petite Republique, by ostatecznie zająć się pisaniem dla L'Humanité, we współpracy z Jeanem Jaurèsem.

W tym samym czasie stał się znanym działaczem na rzecz utworzenia związków zawodowych i na kongresie pracowniczym w Nantes w 1894 r. przyczynił się do przyjęcia idei związków pracowniczych. Od tej pory stał się jednym z przywódców Francuskiej Partii Socjalistycznej. W 1902 r., po kilku nieudanych próbach, został deputowanym do parlamentu. Deklarował się jako zwolennik lewicowego bloku, który miał równoważyć reakcyjny blok prawicy. Od początku kariery parlamentarnej Briand zajmował się zagadnieniem rozdziału Kościoła od państwa. Został wyznaczony na sprawozdawcę komisji zajmującej się przygotowaniem stosownego prawa, a jego raport pokazał jego zdolności jako jednego z przyszłych przywódców politycznych. Briand zdołał przeforsować swój projekt, z niewielkimi modyfikacjami, nie dzieląc nim ugrupowań politycznych, które wspierały projekt.

Był głównym autorem prawa o rozdziale, ale zależało mu także na wprowadzaniu go w życie, tym bardziej że dotychczasowy minister Maurice Rouvier dopuszczał do niepokojów w trakcie przejmowania zasobów kościelnych. Przyjął zatem tekę ministra oświaty publicznej i wyznań w burżuazyjnym rządzie Sarriena (1906), co z kolei spowodowało wykluczenie go z partii socjalistów. W przeciwieństwie do Jaurèsa uważał, że socjaliści powinni aktywnie współdziałać z radykałami we wszystkich kwestiach związanych z reformami społecznymi, a nie tylko z rezerwą stać na boku i oczekiwać urzeczywistnienia swoich ideałów.

W 1909 r. Briand zastąpił Clemenceau na stanowisku premiera, pełniąc tę funkcję do 1911 r., a potem przez kilka miesięcy w 1913. W październiku 1915 r., po klęskach francuskich na frontach pierwszej wojny światowej został ponownie premierem (zastąpił René Vivianiego), a także ministrem spraw zagranicznych (zastępując Théophila Delcassé). Ta kadencja nie była szczególnie udana i podał się do dymisji w marcu 1917 r., w wyniku nieporozumień wokół planów francuskiej ofensywy wojskowej.

Briand powrócił do władzy w 1921 r., ale jego wysiłki, aby doprowadzić do ugody w sprawie niemieckich reparacji spełzły na niczym w obliczu nieprzejednanego stanowiska niemieckiego. Zastąpił go bardziej wojowniczy Raymond Poincaré. W obliczu kryzysu wokół Zagłębia Ruhry jego ugodowy styl stał się jednak bardziej akceptowalny i w 1925 r. powrócił na Quai d'Orsay, pozostając ministrem spraw zagranicznych aż do śmierci w 1932 r.

W 1925 został odznaczony estońskim Krzyżem Wolności I klasy.

Za wynegocjowanie Traktatów z Locarno Aristide Briand otrzymał w 1926 r. Pokojową Nagrodę Nobla, razem z niemieckim politykiem Gustavem Stresemannem i angielskim mężem stanu Austenem Chamberlainem. W 1927 r. propozycja Brianda i amerykańskiego sekretarza stanu Franka B. Kellogga przyjęcia uniwersalnego paktu delegalizującego wojnę doprowadziła w następnym roku do podpisania paktu paryskiego (tzw. paktu Brianda-Kellogga).

Aristide Briand w 1930 r. wystąpił z propozycją utworzenia europejskiego stowarzyszenia państw o charakterze federacyjnym, co można uznać za przejaw dążenia do integracji wśród państw europejskich. Jego koncepcja Unii Federacyjnej zakładała, utworzenie federacji, do której miały należeć trzy państwa-założyciele – Francja, Wielka Brytania i Niemcy – oraz pozostałe państwa Europy z wyłączeniem Turcji i Rosji. W ramach federacji funkcjonować miała unia celna, wspólny rynek oraz wspólny system bezpieczeństwa. Koncepcja zakładała istnienie stałych instytucji federalnych takich jak Stały Komitet Polityczny (organ wykonawczy), Konferencja Polityczna czy Sekretariat.