Benjamin Franklin

Benjamin Franklin (ur. 17 stycznia 1706 w Bostonie, zm. 17 kwietnia 1790 w Filadelfii) – drukarz, uczony, filozof, wolnomularz i polityk amerykański.

Biografia

Urodził się 17 stycznia 1706 w Bostonie jako dziesiąty syn w rodzinie piętnaściorga dzieci. Jego ojcem był biedny wytwórca świec i mydła Josiah Franklin, pochodzący z Ecton w hrabstwie Northamptonshire w Anglii. Był jednym z twórców Deklaracji niepodległości Stanów Zjednoczonych. Ponadto malował obrazy, prowadził działalność publicystyczną, zajmował się filozofią i dokonał wielu odkryć naukowych.

Dorobek Franklina z elektryczności obejmuje teorię zjawisk elektrycznych, w których zakładał elektryzowanie dodatnie i ujemne, co udowodnił na przykładzie butelki lejdejskiej. Stwierdził, że ciała naelektryzowane jednakowo odpychają się, zaś naelektryzowane różnoimiennie – przyciągają się.

Franklin przeprowadził szereg doświadczeń z latawcami, udowadniając, że ładunki elektryczne spływające z chmur burzowych po wilgotnym sznurze mogą naładować butelkę lejdejską. To on wymyślił zabezpieczenie przed wyładowaniami elektrycznymi poprzez uziemienie. Uważany jest więc za wynalazcę piorunochronu, choć w podobnym czasie tego samego odkrycia dokonał w Europie czeski uczony Václav Prokop Diviš.

Deklaracja niepodległości

Był jednym z "ojców-założycieli" Stanów Zjednoczonych Ameryki (wiosną 1776 został powołany do pięcioosobowego komitetu), współautorem amerykańskiej Deklaracji niepodległości oraz konstytucji. W 1776 odbył podróż do Francji, przekonując Francuzów do finansowego wsparcia amerykańskiej rewolucji. Dążył do zniesienia niewolnictwa.

1776-1785 ambasador we Francji

Pokojowy traktat z 1783, zawarty przez niego z pokonaną Anglią, jest nadal uważany za jeden z największych triumfów amerykańskiej dyplomacji. 3 kwietnia 1783 roku Benjamin Franklin i Gustaf Filip Creutz podpisali w Paryżu szwedzko-amerykański traktat o przyjaźni i handlu, który miał obowiązywać przez 15 lat.

Światopogląd

Był racjonalistą, deistą, odcinającym się od religii. Cytat:

Latarnie morskie są znacznie pożyteczniejsze od kościołów.

Był także wolnomularzem.

Wynalazki

Opatentował kilka wynalazków – m.in. wynalazł piorunochron, fotel bujany, okulary dwuogniskowe oraz organy kieliszkowe. Odkrył także i opisał Prąd Zatokowy (Golfsztrom). Ku jego czci jednostkę ładunku elektrycznego w układzie CGS nazwano franklinem.

Jako pierwszy pisał także o potrzebie stosowania czasu letniego, jednakże humorystyczna wymowa jego artykułu sprawiła, że nie zaczęto się do niego stosować (Franklin postulował, by ludzie wstawali i kładli się spać wcześniej).

Naukową i polityczną działalność Franklina streszcza łaciński napis na jego popiersiu w Paryżu : eripuit coelo fulmen, mox sceptra tyrannis ("grom wydarł niebu, a berła tyranom") cytowany czasem jako eripuit coelo fulmen sceptrumque tyrannis .

Ciekawostki

Nieślubny syn Benjamina, William Franklin (1731-1813), jako królewski gubernator New Jersey, był jednym z najbardziej aktywnych lojalistów i uważał, że należy utrzymać brytyjską kontrolę nad koloniami. W 1785 Franklin spotkał syna jeszcze raz, po tym jak ten opuściwszy Amerykę zamieszkał w Anglii.

Obecnie podobizna Benjamina Franklina znajduje się na banknocie studolarowym. Jest jedną z trzech osób, których podobizna jest na amerykańskich dolarach, choć nigdy nie były amerykańskimi prezydentami. Drugą z tych osób jest Salmon Chase – sędzia sądu najwyższego, a trzecią Alexander Hamilton - sekretarz skarbu.

Benjamin Franklin uważany jest za twórcę różnie parafrazowanego stwierdzenia Na tym świecie pewne są tylko śmierć i podatki.

 

Benjamin Franklin jako poseł USA na audiencji w Wersalu 20 marca 1778

 

Benjamin Franklin na banknocie 100-dolarowym