Bolesław Wieniawa-Długoszowski

Bolesław Ignacy Florian Wieniawa-Długoszowski (ur. 22 lipca 1881 r. w Maksymówce koło Stanisławowa, zm. 1 lipca 1942 r. w Nowym Jorku) – generał dywizji Wojska Polskiego, dyplomata i wolnomularz; osobisty adiutant Józefa Piłsudskiego. Formalnie przez 1 dzień "następca prezydenta RP na wypadek opróżnienia się urzędu przed zawarciem pokoju"; wobec niemożności sprawowania urzędu prezydenta przez internowanego Ignacego Mościckiego był faktycznie pełniącym jego obowiązki (formalnie urząd prezydenta nadal był obsadzony).

Jedna z najbarwniejszych postaci II RP. Znany z umiłowania kobiet, koni i hucznej zabawy, czym zyskiwał niecodzienną sympatię jednych i nieskrywaną złość innych, zwłaszcza przeciwników obozu sanacji. Poeta, lekarz medycyny, a także dziennikarz (redaktor naczelny "Dziennika Polskiego" w Detroit). Autor wielu popularnych powiedzonek, cytowanych potem szeroko w całym kraju.

Młodość

Urodzony w rodzinie Bolesława herbu Wieniawa i Józefy ze Struszkiewiczów. W 1887 r. rodzina Długoszowskich przeniosła się do majątku Bobowa koło Gorlic. Tam się wychował. Do gimnazjum uczęszczał we Lwowie, ale z miejscowych szkół parokrotnie był usuwany. Jak sam później twierdził, ze względu na "nieokiełznany od kołyski temperament" i niechęć do "misteriów greckiej gramatyki".

Na własną prośbę trafił nawet do słynącego z rygoru gimnazjum jezuickiego w Chyrowie, z którego jednak sam szybko uciekł. W 1900 r. zdał eksternistycznie egzamin maturalny w Gimnazjum Wyższym im. Jana Długosza w Nowym Sączu. Razem z nim do matury przystąpił inny polityk II RP - Stanisław Stroński, jednak ten przyszły publicysta endecki zdał maturę w trybie dziennym, szkołę ukończył z wyróżnieniem (odznaczeniem).

Pomimo zainteresowań artystycznych na żądanie ojca podjął studia na wydziale lekarskim Uniwersytetu Jana Kazimierza we Lwowie. Studia ukończył z wyróżnieniem w 1906 r., uzyskując dyplom doktora wszechnauk lekarskich. Nie rezygnował jednak z kontaktów ze środowiskiem artystycznym. To właśnie we Lwowie poznał Kornela Makuszyńskiego, Tadeusza Micińskiego, Jana Kasprowicza, Stanisława Przybyszewskiego, Leopolda Staffa, Stanisława Wyspiańskiego, czy Henryka Zbierzchowskiego. Mimo, że obracał się w świecie cyganerii lwowskiej, pozostawał abstynentem i odwiedzając kawiarnie, demonstracyjnie popijał wodę z sokiem.

Zaręczył się z Marią Balastis - córką rektora Uniwersytetu Lwowskiego Augusta Balastisa, ale zaręczyny te wkrótce później zostały zerwane. 20 września 1906 r. w Słotwinie-Brzesku poślubił Stefanię Calvas - śpiewaczką operową, z którą po ukończeniu studiów wyjechał do Berlina. Tam przez rok studiował na Akademii Sztuk Pięknych, po czym wyjechał do Paryża, gdzie w 1911 r. został jednym ze współzałożycieli Towarzystwa Artystów Polskich.

Tamże włączył się w działalność powstającego oddziału Związku Strzeleckiego i spotkał Józefa Piłsudskiego, który przybył na inspekcję oddziału w Paryżu.

Kariera wojskowa i polityczna

Po wybuchu I wojny światowej Bolesław Wieniawa-Długoszowski przyjechał do Krakowa, gdzie od 1 sierpnia 1914 r. brał udział w kursie oficerskim Związku Strzeleckiego, lecz już 3 sierpnia został powołany w skład 1 Kompanii Kadrowej.

6 sierpnia 1914 r. wraz z 1 Kompanią Kadrową wyruszył z krakowskich Oleandrów do Królestwa Polskiego, był w składzie 4 plutonu. 9 sierpnia po zarekwirowaniu koni zgłosił się do rtm. Władysława Beliny-Prażmowskiego, który tworzył pierwszy oddział ułanów. Oddział ten przekształcił się później w 1 Pułk Ułanów Legionów Polskich tzw. Beliniaków.

Jesienią 1914 r. został dowódcą 1 plutonu w 1 szwadronie, uczestnicząc w walkach w latach 1914–1915, za co otrzymał awans na porucznika, a po wojnie Krzyż Virtuti Militari kl. V. W sierpniu 1915 r. wszedł w skład misji specjalnej, która udała się do Warszawy. Potem został osobistym adiutantem Józefa Piłsudskiego. W 1918 r. jako członek POW w trakcie przejazdu przez Moskwę do Murmańska aresztowany przez CzK, osadzony na Łubiance i uwolniony w wyniku osobistego wstawiennictwa Leona Berensona (adwokata Feliksa Dzierżyńskiego w procesach w czasach carskich). Bronisława Berenson po rozstaniu z mężem została żoną Wieniawy.

Jako adiutant Piłsudskiego brał udział w przygotowaniu wyprawy wileńskiej w 1919 r. i kampanii kijowskiej w 1920 r., oraz uczestniczył w bitwie warszawskiej. W trakcie wojny polsko-bolszewickiej dowodził także jednostkami kawalerii, m.in. pełnił obowiązki szefa sztabu 1 Dywizji Jazdy. Odznaczony Krzyżem Walecznych.

W listopadzie 1921 r. Wieniawa-Długoszowski został mianowany attaché wojskowym w Bukareszcie, tam wziął udział w pracach nad konwencją polsko-rumuńską podpisaną w kwietniu 1922 r.

W 1923 r. po wycofaniu się Józefa Piłsudskiego z życia publicznego, również Wieniawa-Długoszowski został przeniesiony "w stan nieczynny". Jednak wkrótce podjął studia w Wyższej Szkole Wojennej. Po jej ukończeniu w dniu 29 września 1926 r. został dowódcą 1 Pułku Szwoleżerów. W październiku 1927 r. mianowany został I oficerem sztabu w Generalnym Inspektoracie Sił Zbrojnych z zachowaniem stanowiska dowódcy 1 pszw.

W latach 1930–1932 był dowódcą I Brygady Kawalerii w Warszawie i pełniącym obowiązki dowódcy 2 Dywizji Kawalerii w Warszawie, w zastępstwie generała Gustawa Orlicz-Dreszera.

10 grudnia 1931 r. Prezydent RP, Ignacy Mościcki awansował go na generała brygady ze starszeństwem z dnia 1 stycznia 1932 r. i 1 lokatą w korpusie generałów.

W 1932 r. został dowódcą 2 Dywizji Kawalerii w Warszawie, którą dowodził do 14 maja 1938 r.

27 maja 1938 r. Prezydent RP, Ignacy Mościcki awansował go z dniem 1 maja 1938 r. na generała dywizji. Awans ten umożliwiał mu pełnienie służby czynnej do 1941. W tym samym czasie został przeniesiony w stan nieczynny i skierowany do dyplomacji. Do 13 czerwca 1940 r. pełnił funkcję ambasadora RP w Rzymie.

25 września 1939 r. prezydent Ignacy Mościcki wyznaczył go "na swego następcę na wypadek opróżnienia się urzędu przed zawarciem pokoju" – zgodnie z art. 24 Konstytucji kwietniowej. Wieniawa powiadomiony o nominacji opuścił Włochy i udał się pociągiem przez Szwajcarię do Paryża by objąć urząd. Ze względu na sprzeciw rządów Francji i Wielkiej Brytanii, oraz antypiłsudczykowsko nastawionego Władysława Sikorskiego wobec jego nominacji, zrzekł się następstwa na urzędzie Prezydenta RP. Decyzja o wyznaczeniu następcy została odwołana 29 września 1939 r.

Po klęsce Francji w 1940 r. udał się do Portugalii, następnie wyjechał do USA.

W marcu 1942 r. otrzymał nominację na stanowisko posła RP na Kubie.

Samobójstwo

1 lipca 1942 r. popełnił samobójstwo, wyskakując z tarasu na trzecim piętrze domu, w którym mieszkał w Nowym Jorku przy ulicy Riverside Drive 3. Oficjalnym i najbardziej rozpowszechnionym wytłumaczeniem odebrania sobie przez Wieniawę życia było rozgoryczenie odsunięciem go od bieżących spraw pogrążonej w wojnie Polski, czego ostatecznym dowodem było wysłanie go przez rząd polski w Londynie na odległą i pozornie nieistotną placówkę. Okoliczności i motywy śmierci generała pozostają jednak do dziś przedmiotem dyskusji historyków.

W nowojorskim pogrzebie generała uczestniczył m.in. George Patton. W 1990 r. prochy Bolesława Wieniawy-Długoszowskiego przeniesiono na Cmentarz Rakowicki w Krakowie.

Jego bratankami byli Andrzej Długoszowski oraz Marek Długoszowski.

Awanse

• pułkownik - ze starszeństwem od 15.08.1924
• generał brygady - 1932r - ze starszeństwem od 01.01.1932

Odznaczenia

Polskie

• Krzyż srebrny Orderu Virtuti Militari
• Krzyż Komandorski Orderu Odrodzenia Polski
• Krzyż oficerski Orderu Odrodzenia Polski- 1928
• Krzyż Niepodległości (styczeń 1931), zamieniony na Krzyż Niepodległości z Mieczami (maj 1931)
• Krzyż Walecznych (4-krotny)
• Złoty Krzyż Zasługi
• Medal Dziesięciolecia Odzyskanej Niepodległości
• Medal Pamiątkowy za Wojnę 1918-1921 „Polska Swemu Obrońcy”
• Złoty "Wawrzyn Akademicki" za zasługi dla dobra literatury (1936).
• Odznaka "Za wierną służbę"

Zagraniczne

• Komandor Legii Honorowej
• Oficer Legii Honorowej
• Wielki Oficer Orderu świętych Maurycego i Łazarza (Włochy)
• Order Świętych Cyryla i Metodego (Bułgaria)
• Komandor Orderu Gwiazdy Rumunii
• Komandor Krzyża Zasługi Wojskowej (Austria)
• Komandor Orderu Białego Orła (Jugosławia)
• Komandor Orderu Trzech Gwiazd (Łotwa)
• Wielki Komandorski Krzyż Zasługi (Węgry)
• Medal Pamiątkowy X Rocznicy Walk o Wyzwolenie Republiki Łotewskiej

i inne (m.in. Afganistanu).