David Lynch

David Keith Lynch (ur. 20 stycznia 1946 w Missoula, zm. 16 stycznia 2025) – amerykański reżyser, aktor, producent i scenarzysta filmowy, muzyk, malarz.

Jego matka, Edwina, miała korzenie fińskie i niemieckie, a ojciec, Donald Walton Lynch, był pochodzenia angielskiego, szkockiego i irlandzkiego.

Twórczość

Był jednym z najbardziej kontrowersyjnych i charakterystycznych amerykańskich reżyserów filmowych. Wypracował własny styl, w którym równie istotną rolę odgrywają wszystkie elementy dzieła: postacie, światło, montaż, muzyka. W swoich filmach często odwoływał się do elementów surrealistycznych, chętnie tworzył wariacje na temat ludzkiej podświadomości, marzeń i fobii. Część filmów starała się pokazać ciemną, ukrytą stronę życia prowincjonalnych miasteczek. Światową sławę przyniósł Lynchowi zrealizowany w 1989 serial telewizyjny Miasteczko Twin Peaks, choć już wcześniej był nominowany do Oscara za film Człowiek słoń.

Filmy Lyncha mają także charakter demaskatorski (Mulholland Drive, Dzikość serca, Blue Velvet) dzięki odsłanianiu kurtyny, przedstawianiu zakulisowego życia bohaterów, skrywanych przed zewnętrznym światem intryg. Fabuła jego filmów poprzez to staje się wielopłaszczyznowa, przy czym płaszczyzny te przenikają się wzajemnie. Rzeczywistość snu przenika się z rzeczywistością codzienności, przez co rozmyte wątki trudno jednoznacznie zinterpretować. Widz skazany jest na konieczność samodzielnego rozwiązywania zagadek, surrealistycznych metafor, łączenia przypadkowych zdarzeń w całość.

Inland Empire powstał częściowo w Łodzi, gdzie reżyser planował otworzyć studio filmowe. Od 2003 realizowany jest również filmowy projekt o roboczym tytule The Green Room in Lodz, którego epizody wykorzystano w Inland Empire.

Przewodniczył jury konkursu głównego na 51. MFF w Wenecji (1994) oraz na 55. MFF w Cannes (2002). Był członkiem Komitetu Honorowego festiwalu Camerimage.

Od lipca 1973 David Lynch praktykował medytację transcendentalną. W 1975 w ośrodku Spiritual Regeneration Movement w Los Angeles w Kalifornii poznał guru Maharishiego Yogi. Odtąd, aż do śmierci promował szkoły „latających joginów”, a pomagały mu w tym uznane gwiazdy muzycznego showbiznesu jak Donovan, George Harrison, Paul McCartney, Sheryl Crow, Eddie Vedder, Moby, Ben Harper, Trent Reznor i Mike Love z The Beach Boys. W 2013 Lynch nagrał płytę The Big Dream, która jest mantrą do guru Maharishiego Yogi. Została ona przypomniana w 2014 wydawnictwem „The Big Dream Remix EP”, zawierającym cztery utwory z podstawowego albumu w remiksach.

Odznaczenia

• Oficer Legii Honorowej (Francja, 2007)
• Złoty Medal „Zasłużony Kulturze Gloria Artis” (2007)

Filmografia

Pełny metraż

• Głowa do wycierania (Eraserhead, 1977)
• Człowiek słoń (The Elephant Man, 1980)
• Diuna (Dune, 1984)
• Blue Velvet (1986)
• Dzikość serca (Wild at Heart, 1990)
• Twin Peaks: Ogniu krocz ze mną (Twin Peaks: Fire Walk with Me, 1992)
• Zagubiona autostrada (Lost Highway, 1997)
• Prosta historia (The Straight Story, 1999)
• Mulholland Drive (2001)
• Inland Empire (2006)

Krótki metraż

• Sześciu mężczyzn, którym robi się niedobrze (Six Figures Getting Sick, 1966)
• Alfabet (The Alphabet, 1968)
• Babcia (The Grandmother, 1970)
• Kaleka (The Amputee, 1974)
• Symfonia przemysłowa nr 1 (Industrial Symphony No. 1, 1990)
• Premonitions Following an Evil Deed (fragment Lumiere i spółka, 1995)
• Przyciemniony pokój (Darkened Room, 2002)
• Boat (2007)
• Absurda (2007)
• 42 One Dream Rush (segment Dream #7) (2009)

Seriale TV

• Miasteczko Twin Peaks (Twin Peaks, 1990–1991)
• American Chronicles (1990)
• Na antenie (On the Air, 1992)
• Hotel Room (1993)
• Dumbland (2002)
• Króliki (Rabbits, 2002)
• Twin Peaks (2017)

Teledyski

• „Wicked Game” – Chris Isaak (wersja filmowa, 1990)
• „Crazy Clown Time” – David Lynch (2011)
• „Came Back Haunted” – Nine Inch Nails (2013)

Nagrody

• Cezar
  • Najlepszy film zagraniczny: 1982: Człowiek słoń
  • 2002: Mulholland Drive
• Nagroda na MFF w Cannes
  • Złota Palma: 1990: Dzikość serca
  • Najlepsza reżyseria: 2001: Mulholland Drive
• Nagroda na MFF w Wenecji
  • 2006: Honorowy Złoty Lew: za całokształt twórczości
  • Nagroda Festiwalu Przyszłości Kina: 2006: Inland Empire