Edvard Beneš

Edvard Beneš ur. 28 maja 1884 w Kožlanach, zm. 3 września 1948 w Sezimovo Ústí) – polityk czeski, prezydent Czechosłowacji w latach 1935-1938, na uchodźstwie w latach 1940-1945, i ponownie w kraju w latach 1945-1948, premier Czechosłowacji w latach 1921-1922, członek parlamentu w latach 1920-1925 i 1929-1935.

Z wykształcenia prawnik i socjolog. Studiował na Sorbonie oraz Uniwersytecie w Dijon. Podczas I wojny światowej zaangażowany w działalność przeciwko Austro-Węgrom w wyniku której w 1915 roku musiał uciekać za granicę. Od 1916 do 1918 działał w Czeskiej Radzie Narodowej jako jej sekretarz. Działacz Partii Narodowo-Socjalistycznej, bliski współpracownik Tomáša Masaryka. Uczestnik Konferencji pokojowej w Paryżu jako delegat Czechosłowacji. Dzięki jego aktywności Czechosłowacja uzyskała korzystne postanowienia w traktacie pokojowym z Austrią. W latach 1921–1922 premier Czechosłowacji, w latach 1918–1935 minister spraw zagranicznych, a następnie prezydent Czechosłowacji. Zwolennik współpracy z państwami zachodnimi (głównie z Francją), a także z ZSRR. Współtwórca Małej Ententy.

Po zawarciu układu monachijskiego (1938) Beneš podał się do dymisji. 22 października tegoż roku ponownie znalazł się na wygnaniu, tym razem w londyńskiej dzielnicy Putney. W wyjeździe do Wielkiej Brytanii pomógł Benesowi Piotr Zubow, były przyjaciel szefa NKWD Ławrentija Berii i był on możliwy dzięki finansom i pomocy siatki NKWD (str. 63 „Wojna Miłość Zdrada” Bogusława Wołoszańskiego). W listopadzie 1940, w trakcie ciężkich bombardowań miasta przez Luftwaffe, Beneš wraz z żoną, krewnymi i domownikami przenieśli się do willi Aston Abbotts w pobliżu Aylesbury w Buckinghamshire. Pracownicy jego prywatnego biura, z sekretarzem Edvardem Táborským i szefem sztabu Jaromírem Smutným, zamieszkali w Old Manor House w pobliskiej wiosce Wingrave, podczas gdy pracownicy wywiadu wojskowego z Františkiem Moravcem stacjonowali w innej wiosce o nazwie Addington.

W czerwcu 1940 roku powołał do życia czechosłowacki rząd emigracyjny w Londynie z Janem Šrámkiem jako premierem i z sobą samym jako prezydentem. W 1941 Beneš i František Moravec zaplanowali Operację Anthropoid, z zamiarem dokonania zamachu na Reinharda Heydricha. Do wykonania zamachu doszło w roku 1942 i spowodowało brutalne niemieckie represje: pacyfikację wiosek Lidice i Ležáky.

Planowane w czasie wojny (1939-1943) utworzenie konfederacji polsko-czechosłowackiej uzależniał od zgody ZSRR i innych mocarstw, co spowodowało zerwanie rozmów. W 1943 podpisał w Moskwie czechosłowacko-sowiecki układ o przyjaźni, pomocy i współpracy.

W 1945 powrócił do Pragi i został zatwierdzony na zajmowanym dotychczas stanowisku przez Zgromadzenie Narodowe, 19 czerwca 1946 ponownie został wybrany na stanowisko prezydenta Republiki. Na mocy jego dekretów pozbawiono obywatelstwa i mienia Niemców i Węgrów wysiedlanych z Czechosłowacji. Po przewrocie komunistycznym w lutym 1948 zaakceptował nowy skład rządu przedstawiony przez Klementa Gottwalda. W maju 1948 nie podpisał nowej konstytucji, zaś 7 czerwca podał się do dymisji i wycofał z życia publicznego. Trzy miesiące później zmarł.

Od roku 2005 przed Ministerstwem Spraw Zagranicznych w Pradze stoi jego pomnik.

Odznaczenia (lista niepełna)

• Order Krzyża z Orłem – Estonia, 1931
• Krzyż Wielki Orderu Chrystusa – 1933, Portugalia
• Krzyż Wielki Orderu Świętego Jakuba od Miecza – 1933, Portugalia
• Order Leopolda – Belgia