Felix Mendelssohn-Bartholdy

Jakob Ludwig Felix Mendelssohn Bartholdy (ur. 3 lutego 1809 w Hamburgu, zm. 4 listopada 1847 w Lipsku) – niemiecki kompozytor okresu romantyzmu. Uważany za najwybitniejsze cudowne dziecko po Mozarcie.

Ojcem Mendelssohna był Abraham Mendelssohn-Bartholdy, bankier, syn wybitnego filozofa żydowskiego Mojżesza Mendelssohna. Rodzina Felixa przyjęła jednak chrześcijaństwo i w 1812 przeprowadziła się do Berlina. Jego siostra Fanny Mendelssohn (później Fanny Hensel), była znaną pianistką i kompozytorem-amatorem.

Mendelssohn zaczął uczyć się gry na fortepianie pod kierunkiem matki, gdy miał sześć lat, a od siódmego roku życia uczyła go Marie Bigot w Paryżu. Od 1817 studiował kompozycję u Carla Friedricha Zeltera, uważanego za najlepszego pedagoga w Berlinie. Prawdopodobnie pierwszy publiczny koncert (z towarzyszeniem orkiestry kameralnej) dał w wieku dziewięciu lat. Jako dziecko podejmował już próby kompozytorskie, pierwszy utwór - kwartet fortepianowy - opublikował w wieku trzynastu lat. Młodego Mendelssohna poznał i obdarzył sympatią Goethe.

Pierwszą symfonię Mendelssohn napisał w wieku piętnastu lat, a gdy miał siedemnaście skomponował uwerturę koncertową do Snu nocy letniej Szekspira, który jest jego najbardziej znanym utworem. Dzieło to dokończył w roku 1842, komponując pozostałe części suity: Intermezzo, Nocturne, Dance, Scherzo i Marsz weselny, który rozsławił cały utwór. W 1827 wystawiono po raz pierwszy jego operę, Die Hochzeit des Camacho.

W 1830 Mendelssohn napisał uwerturę koncertową Hebrydy, utwór popularny do dzisiaj. Inspiracją do niego były podróże do Szkocji, które odbył pod koniec lat 20. XIX wieku. Podobne źródło można wskazać w przypadku III Symfonii (Symfonia Szkocka), która była pisana z przerwami od 1830 do 1842 roku. W czasie swego życia Mendelssohn często podróżował po Europie; wizyta we Włoszech zainspirowała jedno z jego najbardziej znanych dzieł, IV Symfonię, której ostateczna wersja została ukończona w 1834 r. W sumie Mendelssohn skomponował pięć symfonii, a także m.in. dwa koncerty fortepianowe - g-moll (1831) i d-moll oraz słynny koncert skrzypcowy e-moll, który dzisiaj jest uważany za żelazny repertuar młodych skrzypków.

Oprócz muzyki symfonicznej Mendelssohn komponował również muzykę kameralną. Do tego nurtu twórczości należy oktet smyczkowy z 1825, kwartety smyczkowe, trio fortepianowe oraz solowa muzyka fortepianowa (Pieśni bez słów). Natomiast duże formy wokalne reprezentują oratoria Święty Paweł z 1836 i Eliasz 1846. Widoczny w nich jest duży wpływ twórczości Bacha. Zresztą Mendelssohnowi muzyka Bacha zawdzięcza swój wielki powrót na sceny koncertowe, ponieważ do tego czasu pozostawała ona praktycznie nieznana szerszej publiczności. Wielkim sukcesem stało się wykonanie w 1829 pod kierunkiem Mendelssohna Pasji według św. Mateusza Bacha; było to pierwsze wykonanie tego utworu od śmierci kompozytora.

Osiągnięcia kompozytorskie Mendelssohna dotyczą przede wszystkim formy. Należy do nich między innymi stworzenie romantycznego typu koncertu, innego niż w stylu brillant - z 3 częściami wykonywanymi bez przerw, bez ekspozycji orkiestry i wirtuozowskiej kadencji solisty. Jego Pieśni bez słów są wzorem romantycznej liryki instrumentalnej.

Mendelssohn pod koniec życia był chory, prawdopodobnie śmierć jego siostry Fanny w maju 1847 przyczyniła się również do rozwoju depresji. Felix Mendelssohn zmarł w wieku 38 lat.

Pierwsze wykonanie Marsza odbyło się na ślubie Dorothy Carew i Toma Daniela w kościele św. Piotra w Tiverton 2 czerwca 1847. Już po jego śmierci w kaplicy królewskiej St. James's Palace w Londynie podczas ślubu księżnej Wiktorii Koburg (najstarszej córki królowej Wiktorii) z księciem Fryderykiem Hohenzollernem (późniejszym cesarzem Niemiec) po raz pierwszy na ślubie pary królewskiej, 25 stycznia 1858, wykonano znany Marsz Weselny Mendelssohna. Wyboru utworu dokonała panna młoda.

Kompozycje

Instrumentalne orkiestrowe

• I Symfonia c-moll, op. 11 (1824)
• II Symfonia B-dur "Pieśń pochwalna", op. 52 (1840)
• III Symfonia a-moll "Szkocka", op. 56 (1830-1831/1842)
• IV Symfonia A-dur "Włoska", op. 90 (1833)
• V Symfonia D-dur/d-moll "Reformacyjna", op. 107 (1830)
• Uwertura wg Snu Nocy Letniej W.Szekspira Ein Sommernachtstraum
• Marsz D-dur
• Uwertura C-dur na ork.dętą
• 2 koncerty fortepianowe g-moll, d-moll
• Koncert skrzypcowy e-moll
• 13 symfonii na orkiestrę smyczkową: I C-dur, II D-dur, III e-moll, IV c-moll, V B-dur, VI Es-dur, VII d-moll, VIII D-dur, IX C-dur, X h-moll, XI F-dur, XII g-moll, XIII c-moll
• Ruy Blas, uwertura wg V.Hugo
• Hebrydy, uwertura koncertowa
• Koncert podwójny d-moll na skrz.i fort.z tow.ork. smyczk.

Utwory kameralne

• Kwartet smyczkowy nr 1 Es-dur, op. 12
• Kwartet smyczkowy nr 2 a-moll, op. 13
• Kwartet smyczkowy nr 3 d-moll, op. 44/1
• Kwartet smyczkowy nr 4 e-moll, op. 44/2
• Kwartet smyczkowy nr 5 Es-dur, op. 44/3
• Kwartet smyczkowy nr 6 f-moll, op. 80
• Kwartet fortepianowy d-moll
• Kwartet fortepianowy c-moll
• Kwartet fortepianowy f-moll
• Kwartet fortepianowy h-moll
• Trio fortepianowe c-moll
• Trio fortepianowe d-moll
• Fuga Es-Dur na kwartet smyczk.

fortepianowe

• 3 sonaty f-moll, a-moll, e-moll
• Wariacje Es-dur
• Fantazja c-moll, fis-moll
• Scherzo h-moll
• Capriccio E-dur
• Etiuda f-moll
• Rondo capriccioso E-dur
• 3 preludia B-dur, b-moll, D-dur
• 3 fugi d-moll, d-moll, h-moll
• 7 charakterstische Stucke

organowe

• Fuga e-mol, f-moll
• Preludium c-moll
• Chorał As-dur
• Allegro H-dur
• 6 sonat