Gene Wilder

Gene Wilder, właśc. Jerome Silberman (ur. 11 czerwca 1933 w Milwaukee w stanie Wisconsin, zm. 29 sierpnia 2016) – amerykański aktor komediowy, a także reżyser i scenarzysta. Zdobywca Emmy w 2003. Był nominowany do Oscara za drugoplanową rolę w filmie Producenci (1968).

Znany ze współpracy z reżyserem, scenarzystą i producentem filmowym Melem Brooksem. Często występował wspólnie z aktorem komediowym, Richardem Pryorem.

Wilder jest synem żydowskich imigrantów pochodzących z Rosji. Studiował aktorstwo na Uniwersytecie Iowa, który ukończył w roku 1955. Naukę kontynuował w Bristol Old Vic Theatre School w Wielkiej Brytanii, w latach 1956-1958.

Po powrocie do USA podjął pracę w teatrze, jednakże nie jako aktor, a jako kierowca samochodu i nauczyciel fechtunku.

Mając 26 lat zmienił swoje nazwisko na Gene Wilder, ponieważ jego własne – Jerry Silberman – nie brzmiało, dla niego, zbyt dobrze. Imię "Gene" zaczerpnął od Eugene’a Ganta, bohatera książek autorstwa Thomasa Wolfa. Natomiast nazwisko "Wilder" od Thortona Wildera, zaznaczył przy tym, że było to najpiękniejsze nazwisko jakie kiedykolwiek słyszał.

Karierę aktorską zaczynał na mniejszych scenach Broadwayu, zanim zadebiutował na głównej jego scenie. Najlepszym dla niego rokiem w tym okresie był 1961, gdy za role w przedstawieniach „The Complaisant Lover” i „Roots” otrzymał nagrodę Clarence Derwent. Pierwsza rola filmowa to epizod w Mother Courage and Her Children w roku 1964 u boku Anne Bancroft, odtąd jego kariera nabrała znacznego przyspieszenia, za sprawą Mela Brooksa, który polubił Wildera i chętnie obsadzał go w filmach.

Pierwsza duża rola Wildera to zakładnik w filmie Bonnie i Clyde. Dwie najgłośniejsze to Willy Wonka w Willy Wonka i fabryka czekolady oraz Leo Bloom w Producenci (1968).

W latach 70. i 80. XX w. występował w wielu filmach wraz z Richardem Pryorem, tworząc z nim jedną z najbardziej charakterystycznych par postaci z różnych ras w komediach tego okresu. Jednakże ich relacja nie była tak sympatyczna, jak sądzili widzowie i jak wynikałoby z filmów. W swej autobiografii Wilder napisał wiele gorzkich słów o Pryorze.

W 1979 zagrał, już bez Pryora, w komedii Frisco Kid u boku Harrisona Forda.

Wilder ożenił się z aktorką Gildą Radner w 1984, a owdowiał w 1989, gdy Gilda zmarła na raka jajnika. Odtąd Wilder zaczął aktywnie wspierać profilaktykę chorób nowotworowych. Sam zresztą był hospitalizowany w związku z odmianą białaczki w 1999, leczenie zakończono pomyślnie w 2000.

W 1991 ożenił się powtórnie, tym razem z wykładowcą patologii, Karen Boyer.

1 marca 2005 Wilder wydał swój bardzo osobisty pamiętnik-autobiografię Kiss Me Like A Stranger, opisując w nim okres od urodzenia aż po śmierć pierwszej żony.

Filmografia

• Bonnie i Clyde (1967) jako Eugene Grizzard
• Producenci (1968) jako Leo Bloom
• Zacznijcie rewolucję beze mnie (1970) jako Claude/Philippe
• Willy Wonka i fabryka czekolady (1971) jako Willy Wonka
• Wszystko, co chcielibyście wiedzieć o seksie, ale baliście się zapytać (1972) jako dr Doug Ross
• Rhinoceros (1974) jako Stanley
• Mały Książę (1974) jako Lis
• Płonące siodła (1974) jako Jim „Wasco Kid”
• Młody Frankenstein (1974) jako dr Frederick Frankenstein
• Przygody najsprytniejszego z braci Holmesów (1975) jako Sigerson Holmes (także reżyseria)
• Express Srebrna Strzała (1976) jako George Caldwell
• Największy kochanek świata (1977) jako Rudy Valentine (także reżyseria)
• Frisco Kid (1979) jako Avram Belinsky
• Czyste szaleństwo (1980) jako Skip Donahue
• Niedzielni kochankowie (1980) jako Skippy (także reżyseria, wspólnie z Dino Risim, Bryanem Forbesem i Édouardem Molinaro)
• Hokus Pokus czyli ważna sprawa (1982; znany także pod tytułem Hanky Panky, czyli ważna sprawa) jako Michael Jordan
• Kobieta w czerwieni (1984) jako Theodore Pierce (także reżyseria)
• Miłość wilkołaka (1986) jako Larry Abbot (także reżyseria)
• Nic nie widziałem, nic nie słyszałem (1989) jako Dave Lyons
• Miłość to nie żart (1990) jako Duffy Bergman
• Sobowtór (1991) jako George/Abe Fielding
• Alicja w Krainie Czarów (1999) jako Żółw
• Morderstwo w małym miasteczku (1999) jako Larry „Cash” Carter
• Drugie morderstwo w miasteczku (1999) jako Larry „Cash” Carter
• Will i Grace (1998-2006; serial TV) jako pan Stein (za gościnny występ w tym serialu Wilder otrzymał nagrodę Emmy)

Występy teatralne

• The Complaisant Lover (Broadway, 1962)
• Mother Courage and Her Children (Broadway, 1963)
• One Flew Over the Cuckoo’s Nest (Broadway, 1963)
• The White House (Broadway, 1964)
• Luv (Broadway, 1966)
• Laughter on the 23rd Floor (Londyn, 1996)

Publikacje

Gene Wilder jest także autorem książek:

• Kiss Me Like a Stranger: My Search for Love and Art, 2005
• My French Whore, 2007
• The Woman Who Wouldn't, 2008
• What Is This Thing Called Love?, 2010
• Something To Remember You By - A Perilous Romance, 2013