Gerard Ciołek

Gerard Antoni Ciołek (ur. 24 września 1909 roku w Wyżnicy w Bukowinie, zm. 15 lutego 1966 roku w Tatrach) – polski historyk sztuki ogrodowej i planista ogrodów, architekt.

Gerard Ciołek urodził się w Bukowinie, w Wyżnicy, należącej w tym czasie do Austro-Węgier, jako syn urzędnika skarbowego. Po I wojnie światowej miejscowość znalazła się w Rumunii, a rodzina Ciołków wyemigrowała do Polski, do Lublina, skąd w 1929 po ukończeniu liceum im. Staszica, wyjechał na studia do Warszawy. Pierwotnie planował studia na warszawskiej ASP, lecz ostatecznie wybrał Wydział Architektury na Politechnice Warszawskiej.

W połowie lat 30. XX wieku został asystentem u profesora Oskara Sosnowskiego, pod którego wpływem zainteresował się budownictwem ludowym i dziedzictwem kulturowym. W roku 1937 zajął się historią parków i ogrodów, a przy okazji urbanistyką i planistyką. W czerwcu 1939 poślubił Reginę Najder, pochodzącą z rodziny ziemiańskiej z zachodniej Ukrainy.

W czasie wojny obronnej służył w stopniu podporucznika w obronie przeciwlotniczej w Wilnie, skąd po przegranej wraca do Warszawy. W latach 1940-1944 żołnierz Armii Krajowej pod ps. Biała – rodowym zawołaniem rodu Ciołków. W czasie wojny uczestniczył w podziemnym nauczaniu na Politechnice Warszawskiej jako wykładowca urbanistyki i planowania ogrodów i w 1944 otrzymuje doktorat. Brał udział w powstaniu warszawskim – dowodził obroną Biblioteki Krasińskich i brał udział w szturmie PASTy. Po upadku powstania internowany na Pomorzu koło Lubeki. Po wyzwoleniu dołączył do 1 Samodzielnej Brygady Spadochronowej i w grudniu 1945 wrócił do Polski, gdzie w Olsztynie połączył się ze swoją żoną i synem Krzysztofem Oskarem.

Wraz z rodziną powrócił do zniszczonej Warszawy - w latach 1946-1966 prowadził wykłady w Instytucie Architektury Politechniki Warszawskiej, od 1948 profesor Politechniki Krakowskiej, kierownik Katedry Planowania Przestrzennego.

W latach 50. współuczestniczył w projektowaniu tatrzańskiego Schroniska Górskiego PTTK w Dolinie Pięciu Stawów Polskich. Profesor brał udział w rekonstrukcji ponad 100 założeń parkowych w Polsce: Arkadia, Wilanów, Baranów Sandomierski, Krasiczyn, Nieborów i inne. Zebrał archiwum dokumentujące kilkanaście tysięcy parków i ogrodów w Europie. Zginął na nartach w Tatrach w wieku lat 56.

Najważniejsze publikacje

• Ciołek, Gerard. 1954. Ogrody polskie. T. 1, Przemiany treści i formy. Warszawa: Budownictwo i Architektura.
• Ciołek, Gerard. 1955. Zarys historii kompozycji ogrodowej w Polsce. Materiały do projektowania. No. 4. Łódź-Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe.
• Ciołek, Gerard. 1964. Zarys ochrony i kształtowania krajobrazu. Warszawa: Arkady.