Hanka Ordonówna

Hanka Ordonówna, pseud. Ordonka, właściwie Maria Anna Tyszkiewicz, z domu Pietruszyńska, pseud. literacki Weronika Hort (ur. 25 września 1902 w Warszawie, zm. 8 września 1950 w Bejrucie) – polska piosenkarka, autorka wierszy oraz tekstów piosenek, tancerka i aktorka.

Pochodziła z rodziny kolejarza. Była córką Władysława i Heleny z Bieńkowskich. W dzieciństwie uczęszczała do szkoły baletowej przy Teatrze Wielkim w Warszawie, a w wieku 16 lat debiutowała w teatrzyku "Sfinks". W okresie występów w teatrze "Wesoły Ul" w Lublinie zyskała popularność jako wykonawczyni piosenek o tematyce żołnierskiej. Po upadku lubelskiego teatru wróciła do Warszawy i w 1919 podjęła pracę w kabarecie Miraż, a na początku 1923 roku grała w "Stańczyku". Następnie od marca 1923 rozpoczęła karierę jako szansonistka w kabarecie Qui Pro Quo w którym występowała do 1931 roku. W 1924 występowała także na zagranicznych scenach - w Niemczech i we Francji. We Włoszech, w Wiedniu i w Paryżu uzupełniała swoją wokalną edukację.Od 1931 występowała również w teatrach "Banda", "Wielka Rewia", "Cyrulik Warszawski".

Ogromną rolę w ukształtowaniu jej scenicznej dojrzałości odegrał Fryderyk Jarosy. Pod jego kierunkiem wykształciła swój niepowtarzalny styl, stając się dojrzałą artystką. Sławę, nieprzemijającą do wybuchu wojny, dało jej wykonanie piosenki "Miłość ci wszystko wybaczy" z filmu Szpieg w masce z 1933. Piosenka ta stała się w pewnym sensie wizytówką Hanki Ordonówny. W wielu miastach Polski dawała liczne koncerty, a także odbywała zagraniczne tournee. Przyjmowano ją entuzjastycznie w Atenach, Bejrucie, Damaszku, Jerozolimie, Tel Awiwie, Kairze, Rydze i w Stanach Zjednoczonych. Występowała za granicą, m.in. w Paryżu, Berlinie i w Wiedniu.

W 1931 została żoną hrabiego Michała Tyszkiewicza, który był też autorem tekstów wielu jej piosenek. Mimo że została hrabiną, nadal występowała w kabarecie i dodatkowo jeździła konno w rewii cyrkowej. Intensywna praca spowodowała powrót choroby płuc, z której udało jej się wyleczyć dzięki intensywnej opiece męża i lekarzy. Po powrocie do zdrowia koncertowała w Stanach Zjednoczonych, skąd powróciła do Polski jesienią 1939 roku.

Po wybuchu II wojny światowej przebywała początkowo w Warszawie, gdzie jesienią 1939 została uwięziona na Pawiaku i skąd wydobył ją mąż i sprowadził do Wilna. Tam w latach 1940–1941 grała w Teatrze na Pohulance, w "Lutni" i w Polskim Teatrze Dramatycznym. Aresztowana przez NKWD po aneksji Litwy przez ZSRR, została wywieziona do łagru w Uzbekistanie, a mąż jej został wywieziony w głąb Rosji.

W czasie zesłania powróciła jej choroba płuc z uwagi na trudne warunki życia. Po uwolnieniu w następstwie układu Sikorski-Majski Ordonówna początkowo zorganizowała teatr w polskim ośrodku w Tocku, później jednak zajęła się organizowaniem pomocy dla osieroconych dzieci polskich wygnańców. Z uwagi na stan zdrowia ewakuowana do Taszkentu, w tym okresie też spotkała się ponownie z mężem. Ewakuowana razem z sierocińcem przez Bombaj w Indiach do Bejrutu w Libanie po zerwaniu przez ZSRR stosunków z rządem RP, co nastąpiło po ujawnieniu w 1943 masakry katyńskiej.

Pogarszający się stan zdrowia zmusił ją do zamieszkania z mężem w Bejrucie i poważniejszego leczenia. Zmarła w Bejrucie na gruźlicę i tam pochowana. Na jej grobie w Bejrucie wykuto napis: ŚP Maria Hanna Tyszkiewiczowa Hanka Ordonówna Ur. 25 IX 1902 zm. 8 IX 1950 Tyś jest ucieczką moją od ucieśnienia zachowasz mię i piosenkami radosnego wybawienia uraczysz mię Ps. XXXII. 7. W 1990 jej prochy przeniesiono i pochowano na warszawskich Powązkach. W tym samym roku jej imię nadano Szkole Podstawowej nr 209 w Warszawie.

Publikacje

• Tułacze dzieci (pod pseudonimem Weronika Hort; pierwsze wydanie: Bejrut 1948, wydania krajowe: 1990 - PIW, 2005 - Wydawnictwo LTW)

Dyskografia

Albumy

• 1927–1929: Hanka Ordonówna znakomita Artystka teatru Qui pro quo, Syrena Rekord
• 1929: Hanka Ordonówna artystka teatru "Qui pro quo" śpiew z akompaniamentem skrzypiec i fortepianu , Syrena Electro
• 1929: Hanka Ordonówna artystka teatru "Qui pro quo", Syrena Electro
• 1929–1930: Hanka Ordonówna artystka teatru "Qui pro quo" śpiew z towarzyszeniem Chóru Dana, Syrena Electro
• 1932: Hanka Ordonówna artystka Scen Warszawskich śpiew z akompaniamentem fortepianu, Syrena Electro
• 1932: Hanka Ordonówna śpiew z akompaniamentem orkiestry Towarzystwa "Syrena Record" oraz towarzyszeniem gitar hawajskich, Syrena Electro
• 1932: Hanka Ordonówna artystka Teatrów Warszawskich, Syrena Electro
• 1933: Hanka Ordonówna śpiew z akompaniamentem Orkiestry Towarzystwa "Syrena Record", Syrena Electro
• 1934: Hanka Ordonówna śpiew z akompaniamentem Orkiestry "Syrena Record", Syrena Electro
• 1937–1938: Hanka Ordonówna śpiew z akompaniamentem Orkiestry "Syrena Record", Syrena Electro
• 1992: Miłość ci wszystko wybaczy... (CD)
• 1995: Ordonka - Miłość ci wszystko wybaczy (CD)
• 2002: Platynowa Kolekcja - Złote przeboje (CD, Polskie Nagrania)
• 2005: Złota kolekcja - Miłość ci wszystko wybaczy (CD, EMI)
• 2005: Gwiazdozbiór polskiej muzyki - Od piosenki do piosenki (CD, Polskie Radio)
• 2006: The best - Jeśli kochasz mnie (CD, MTJ)
• 2006: Platynowa Kolekcja - Niezapomniane piosenki (CD, Mediaway)
• 2007: Muzyczna kolekcja - Niezapomniane piosenki (CD, Universal)
• 2009: Piosenki znane i nieznane (4ever Music)

Znane przeboje

• "Miłość ci wszystko wybaczy" (Henryk Wars, "Oldlen" - Julian Tuwim)
• "Na pierwszy znak" (Henryk Wars, "Oldlen" - Julian Tuwim)
• "Błękitny Express" (Leon Boruński, Hanka Ordonówna)
• "Jak dym z papierosa" (J. Bos, Hanka Ordonówna)
• "Kochany" (Delfin, Hanka Ordonówna)
• "Czy tak, czy nie" (W. Hudson, Jerzy Jurandot)
• "Trudno" (T. Müller, E. Schlechter)
• "Jeśli kochasz mnie" (T. Müller, Emanuel Schlechter)
• "Wystarczy jedno słowo" (G. Kramer, J. Gerżabek)
• "Manola" (Orejon)
• "Szczęście raz się uśmiecha" (Henryk Wars, Emanuel Schlechter)
• "Gdy jesień się zaczyna" (M.T.)
• "Piosenka o zagubionym sercu" (Henryk Wars, A.M. Świnarski)
• "Córka kata" (ballada starofrancuska, Marian Hemar)
• "Już się wie" (Lang)
• "Fiakier" (Melodysta, Michał Tyszkiewicz)
• "Uliczka w Barcelonie" (muz. Alberto Laporte i Otelo Gasparini, sł. Michał Tyszkiewicz)

Przedstawienia teatralne i kabaretowe (wybór)

• 1939 – Kto kogo, Tip–top
• 1937 – Jaś w raju bram, Cyrulik Warszawski
• 1935 – Poskromienie złośnicy jako Kasia, Teatr im. Juliusza Słowackiego w Krakowie
• 1935 – Ptak jako Burmistrzanka, Teatr im. Juliusza Słowackiego w Krakowie
• 1935 – Rajski ogród jako Mary Berger, Teatr im. Juliusza Słowackiego w Krakowie
• 1935 – Dla ciebie, Warszawo
• 1933 – Eros i Psyche jako Psyche, Teatr im. Juliusza Słowackiego w Krakowie
• 1933 – Co tylko chcecie jako Viola, Teatr im. Juliusza Słowackiego w Krakowie
• 1932 – Banda, naprzód, teatr Banda
• 1931 – Małżeństwo Fredeny
• 1930 – Budżet wiosenny, teatr Qui Pro Quo
• 1930 – Dookoła Bartel, teatr Qui Pro Quo
• 1929 – Jubileusz Qui Pro Quo, teatr Qui Pro Quo
• 1928 – Czy Anna jest panna, teatr Qui Pro Quo
• 1927 – Pstryk, , teatr Qui Pro Quo
• 1927 – Sałatka majowa, teatr Qui Pro Quo
• 1926 – Puść go kantem, teatr Qui Pro Quo
• 1925 – A tymczasem pod łóżkiem, teatr Qui Pro Quo
• 1925 – Pamiętniki wielkich ludzi, teatr Qui Pro Quo
• 1923 – Warto zobaczyć
• 1923 – Na księżycu, teatr Sfinks
• 1918 – W naszej kochanej Warszawie, teatr Sfinks

Filmografia

• 1937 Parada Warszawy
• 1933 Szpieg w masce jako Rita Holm
• 1933 Wyrok życia
• 1927 Orlę jako tancerka, przyjaciółka Stonora
• 1923 Niewolnica miłości