Heinz Rühmann

Heinz Rühmann (ur. 7 marca 1902 w Essen, zm. 3 października 1994 w Aufkirchen w Bawarii) – należał do najsławniejszych niemieckich aktorów XX wieku.

Życie

Heinz urodził się 7 marca 1902 w Essen jako syn Hermanna i Margarethe Rühmann. Dzieciństwo spędził w Herne w dzielnicy Wanne. Jego ojciec dzierżawił tam gospodę przy dworcu kolejowym. Po dziś dzień plac w jego pobliżu o nazwie Heinz-Rühmann-Platz przypomina związki aktora z tym miejscem. W 1913 rodzina przeniosła się do Essen, gdzie jego rodzice prowadzili hotel przy dworcu głównym. Rozwiedli się w 1916, a ojciec popełnił samobójstwo. Jego matka przeprowadziła się wraz z trojgiem dzieci (Heinrich i jego dwie siostry) do Monachium. Tam Rühmann uczęszczał w 1919 roku do szkoły realnej przy Regerplatz. Pobierał lekcje aktorskie i już w czerwcu 1920 roku otrzymał swoją pierwszą rolę drugoplanową w teatrze we Wrocławiu. W 1922 przeniósł się do teatru w Hanowerze, gdzie występował razem z Theo Lingenem. Po licznych angażach w Bremie i Monachium poślubił 9 sierpnia 1924 roku swoją koleżankę z pracy Marię Bernheim.

Jego pierwszy film niemy „Das deutsche Mutterherz” został nakręcony w roku 1926. Po dalszych rolach filmowych jego popularność stale rosła, tak iż otrzymał rolę teatralną u boku Marleny Dietrich. 1930 rok był przełomowy w jego karierze aktorskiej za sprawą filmu „Trzech przyjaciół” (Die drei von der Tankstelle) i należał odtąd obok Hansa Albersa do najbardziej lubianych niemieckich aktorów.

Kariera w III Rzeszy

Po przejęciu władzy przez narodowych socjalistów Rühmann nie wypowiadał się publicznie o polityce w Niemczech, ale zachowywał się możliwie neutralnie. Rozwiódł się ze swoją żoną pochodzenia żydowskiego w roku 1938. Przeżyła ona czas nazistowski w Sztokholmie. Zarzucano mu potem, że chciał zabezpieczyć swoją karierę filmową, jednakże i tak małżeństwo było prawdopodobnie w rozsypce. Przemawia za tym fakt, że także jego druga żona Hertha Feiler, również miała dziadka z pochodzeniem żydowskim, co doprowadziło do spięć Rühmanna z nazistami. Z tego małżeństwa urodził się jego syn Peter. Rühmann był również w dłuższym związku ze swoją koleżanką Leną Marenbach, partnerką filmową z takich produkcji jak „Der Mustergatte” oraz „Fünf Millionen suchen einen Erben”. Podczas okresu rządów nazistów zachował on miano gwiazdy apolitycznej, był ulubionym aktorem Anny Frank, która miała jego obraz z filmu „Raj kawalerów” (1939) powieszony na ścianie w kryjówce w Amsterdamie.

W latach wojennych Rühmann dał się stopniowo uwikłać w propagandę nazistowską. W tym czasie był odtwórcą w 37 filmach, oraz był reżyserem czterech. Przyjął rolę w filmie komediowym „Nieustraszony pilot Quax”, który miał na celu odwrócenie uwagi społeczeństwa od wydarzeń wojennych. W 1941 roku grał rolę kontrolera instalacji gazowych, podejrzanego o szpiegostwo za granicą w filmie Carla Froelicha, prezydenta korporacji filmowej Trzeciej Rzeszy. W 1944 odbyła się premiera filmu „Die Feuerzangenbowle”. Początkowo był on przez nazistów zabroniony ze względu na brak respektu wobec autorytetów. Jednak przez dobre stosunki z reżimem Rühmann zdołał uzyskać zgodę na jego prezentację, pokazując film w samej kwaterze „Führera” w Wilczym Szańcu. Odbył się tam prywatny pokaz dla, między innymi, Hermanna Göringa, który poprzez wstawiennictwo u Hitlera zniósł zakaz jego wyświetlania. Wcześniej ta sama historia pod tytułem „So ein Flegel” nie przyniosła takiego sukcesu. Heinz Rühmann nie został wcielony do Wehrmachtu ze względu na miano aktora państwowego. Jego nazwisko figurowało na Gottbegnadeten-Liste (Lista obdarzonych łaską Bożą w III Rzeszy) wśród Niezastąpionych. Musiał on jedynie przejść szkolenie jako pilot na wojskowym lotnisku Quarmbeck, na południe od Quedlinburga. Był on dla reżimu znacznie ważniejszy jako aktor niż jako zwykły żołnierz. Jednak po dziś dzień krążąca plotka, jakoby Rühmann był kapitanem niemieckiej Luftwaffe jest nieprawdziwa.

Kariera po wojnie

28 marca 1946 roku podczas tzw. denazyfikacji zdecydowano, że nie ma podstaw, aby zabronić mu dalszej aktywności twórczej, do momentu tej decyzji miał on jednak zakaz występowania. Reakcją na pozwolenie na dalszą pracę, było ubieganie się o zgodę na wystawianie sztuk teatralnych, podróżował wtedy z małą grupką teatralną. W 1947 roku założył stowarzyszenie filmowe „Comedia”, które w roku 1953 po wielu niepowodzeniach zbankrutowało.

Dopiero z pomocą reżysera Helmuta Käutnera udał mu się powrót do aktorstwa, najpierw w filmie „Keine Angst vor großen Tieren”, a potem w 1956 w tragikomedii „Kapitan z Köpenick” (według Carla Zuckmayera), gdzie zagrał szewca Wilhelma Voigta, za co został odznaczony w 1957 roku nagrodą niemieckiej krytyki filmowej. W kolejnych latach grał w wielu filmach rozrywkowych o różnej jakości i nawiązywał do swoich wcześniejszych osiągnięć. W 1966 otrzymał Order Zasługi Republiki Federalnej Niemiec.

Rühmann występował również w teatrze w Monachium, w sztukach w reżyserii Fritza Kortnera, jak np. „Czekając na Godota”. W latach od 1960 do 1962 był członkiem Teatru Zamkowego w Wiedniu. Grał w sztuce „Harvey” przy teatrze akademickim, wcielił się także w rolę Williego Lomana w „Śmierci komiwojażera” (Death of a Salesman). 31 grudnia grał rolę w produkcji „Die Fledermaus” w wiedeńskiej operze państwowej. W 1970 roku zmarła jego żona Hertha Feiler. W 1974 poślubił Herthe Droemer.

W ostatnich latach życia Rühmann odkrył swoje zamiłowanie do recytacji i zamienił scenę i srebrny ekran na studio nagraniowe i pulpit recytatorski. Dużą popularnością cieszyły się jego czytania z okazji świąt Bożego Narodzenia, pokazywane w niemieckiej ZDF oraz prezentowane w 1984 m.in. w kościele św. Michała w Hamburgu. W roku 1980 występował w „Stars in der Menge” z clownem Olegiem Popowem. Po śmierci jego koleżanki Edith Schultze–Westrum 20 marca 1981, z którą grał w latach 30 u Otto Fackenberga, wygłosił przemówienie żałobne na cmentarzu „Solln” w Monachium. W 1982 opublikował swoją autobiografię pod tytułem „Das war’s”.

Ostatni jego występ publiczny miał miejsce 15 stycznia 1994 roku w telewizyjnym show „Wetten, dass” z prowadzącym Thomasem Gottschalkiem. Od zgromadzonej tam publiczności otrzymał gromkie brawa, co wzruszyło go do łez.

Zmarł 3 października w Aufkirchen nad jeziorem Stanberg i został skremowany na jego własne życzenie. Urna została złożona na cmentarzu w Aufkirchen 30 października 1994 roku. Gmina Berg, do której należy Aufkirchen, zmieniła nazwę ulicy, na której mieszkał na „Heinz – Rühmann – Weg”.

Pilot

Heinz Rühmann pobierał prywatne lekcje latania, między innymi u swojego przyjaciela Ernsta Udeta. Był on nieprzeciętnie uzdolnionym pilotem. Kiedy w filmie „Nieustraszony pilot Quax” zawodowy pilot po złamaniu nogi nie mógł występować, a o zastępstwo nie było łatwo podczas wojny, Rühmann sam latał we wszystkich scenach i wykonywał różne akrobatyczne figury lotnicze. Z powodu swojego wieku sprzedał swój samolot, gdy skończył 65 lat, jednak wkrótce zakupił ponownie nowy i latał nim aż do 80 roku życia. Wtedy ostatecznie oddał licencję pilota.