Henryk Sucharski

Henryk Sucharski (ur. 12 listopada 1898 w Gręboszowie, zm. 30 sierpnia 1946 w Neapolu we Włoszech) – polski dowódca wojskowy, major Wojska Polskiego, komendant Wojskowej Składnicy Tranzytowej na Westerplatte w kampanii wrześniowej.

Dzieciństwo i młodość

Urodził się 12 listopada 1898 w Gręboszowie w pow. dąbrowskim jako czwarte dziecko Stanisława – wiejskiego szewca i Agnieszki z domu Bojko. W latach 1909-1917 był uczniem II Cesarsko-Królewskiego Gimnazjum w Tarnowie.

Służbę wojskową rozpoczął w Armii Austro-Węgier 13 lutego 1917 roku w batalionie zapasowym 32. pułku strzelców w Bochni. 17 listopada 1917 zdał tzw. maturę wojenną. W 1918 ukończył Rezerwową Szkołę Oficerską w Opatowie i jako kadet-aspirant, został wcielony do 9. kompanii 32. Pułku Strzelców we Włoszech.

Dwudziestolecie międzywojenne

Po powrocie do niepodległej Polski 7 lutego 1919 roku został powołany do służby w Wojsku Polskim w 16. pułku piechoty w Tarnowie. W marcu został przeniesiony na front czeski do Cieszyna. W czerwcu został awansowany do stopnia kaprala.

Podczas wojny polsko-bolszewickiej, pod koniec października 1919 został przeniesiony na front litewsko-białoruski, gdzie we wrześniu został podchorążym, a w styczniu 1920 otrzymał awans na podporucznika i został mianowany dowódcą kompanii w batalionie szturmowym 6. Dywizji Piechoty. Za osobistą odwagę w obliczu wroga i wykazanie inicjatywy w dowodzeniu w bitwie pod Połonicą-Bogdanówką, 30 sierpnia 1920 został przedstawiony do odznaczenia Krzyżem Srebrnym Orderu Wojennego Virtuti Militari, który wręczono mu w 1922. Ponadto za męstwo na polu chwały otrzymał Krzyż Walecznych. Pod koniec 1921 został przyjęty do zawodowej służby wojskowej podczas której awansował kolejno: w 1922 na stopień porucznika, w 1928 kapitana i w 1938 majora.

3 grudnia 1938, z rozkazu szefa Biura Personalnego Ministerstwa Spraw Wojskowych, został przeniesiony na stanowisko komendanta Wojskowej Składnicy Tranzytowej na Westerplatte, którą jednak dowodził do 2 września 1939 roku. W wyniku załamania nerwowego Sucharskiego do momentu kapitulacji 7 września 1939 dowodzenie przejął kapitan Franciszek Dąbrowski. Tego dnia, o godzinie 10:15 major Henryk Sucharski zarządził wywieszenie białej flagi i osobiście udał się do Niemców, aby omówić warunki kapitulacji.

W uznaniu bohaterstwa i niezłomnego ducha załogi Westerplatte, dowództwo niemieckie pozwoliło majorowi Henrykowi Sucharskiemu odejść do niewoli z szablą przy boku. W wyniku pomyłki Niemców wręczono mu jednak nie jego własną szablę, a szablę kapitana Franciszka Dąbrowskiego. Broń odebrano mu jednak zaraz po dotarciu do pierwszego obozu.

Wraz z innymi oficerami został odwieziony do Hotelu Centralnego w Gdańsku. Następnie był przetrzymywany kolejno w obozach Stablack, Reisenburg (Prabuty), w Oflagu IV A Hohenstein, Oflagu II B Arnswalde (Choszczno), Oflagu II D Gross-Born (Borne Sulinowo – Kłomino). W marcu 1945 podczas ewakuacji obozów jenieckich uległ wypadkowi i trafił do szpitala niedaleko Schwerina.

Po uwolnieniu, w lipcu 1945 przedostał się do dowództwa II Korpusu Polskiego we Włoszech. W styczniu 1946 został przyjęty do służby wojskowej z przydziałem na dowódcę 6. Batalionu Strzelców Karpackich. Od 19 sierpnia przebywał w brytyjskim szpitalu wojskowym w Neapolu, gdzie zmarł 30 sierpnia 1946 na zapalenie otrzewnej. Został pochowany 1 września na Polskim Cmentarzu Wojskowym w Casamassima w prowincji Bari we Włoszech.

21 sierpnia 1971 szczątki majora Henryka Sucharskiego zostały ekshumowane i przewiezione do Polski. 1 września 1971 urnę z prochami udekorowano Krzyżem Komandorskim Orderu Wojennego Virtuti Militari i złożono na Westerplatte.

Odznaczenia

• Krzyż Komandorski Orderu Wojennego Virtuti Militari
• Krzyż Srebrny Orderu Wojennego Virtuti Militari
• Krzyż Walecznych – dwukrotnie
• Złoty Krzyż Zasługi
• Medal Pamiątkowy za Wojnę 1918-1921
• Medal Dziesięciolecia Odzyskanej Niepodległości

Kontrowersje

Henryk Sucharski przez wiele lat po wojnie był uznawany za niekwestionowanego dowódcę składnicy podczas siedmiodniowej obrony Westerplatte. Pozycja ta została ugruntowana przez Melchiora Wańkowicza w tomiku pt. "Westerplatte", który powstał na podstawie rozmów autora z majorem Sucharskim podczas ich spotkania we Włoszech.

Z czasem zaczęły się pojawiać informacje o tym, że faktycznym dowódcą Westerplatte, w dniach od 2 do 5 września, był zastępca mjra Henryka Sucharskiego kpt. Franciszek Dąbrowski. Według tych informacji 2 września, po ciężkim bombardowaniu (w którym zginął m.in. ordynans majora, Józef Kita), Sucharski przeszedł załamanie nerwowe, w wyniku którego został przez oficerów odsunięty od dowodzenia. Część źródeł mówi wręcz o przywiązywaniu [Sucharskiego] pasami do łóżka. Podkreśla się, że to dzięki komunistom Sucharski, w miejsce Dąbrowskiego, został wykreowany na niezłomnego bohatera z uwagi na jego plebejskie pochodzenie. Sucharski był synem ubogiego szewca, a Dąbrowski miał szlacheckie korzenie (był synem węgierskiej baronówny i polskiego szlachcica). Według przeciwników tej teorii biografia Sucharskiego nie pasuje do socjalistycznego stereotypu, gdyż brał czynny udział w wojnie polsko-bolszewickiej, pochodził z bardzo katolickiej rodziny, a krewny jego matki Jakub Bojko był posłem z ramienia propiłsudczykowskiego BBWR, z drugiej strony Franciszek Dąbrowski dosłużył się stopnia komandora porucznika w Wojsku Polskim i był członkiem PZPR.

Według innych źródeł Sucharski już od 2 września chciał poddać jednostkę, jednak w wyniku zdecydowanego sprzeciwu kapitana Dąbrowskiego i pozostałej części kadry oficerskiej, uczynił to dopiero 7 września. Kapitulacja nastąpiła w momencie, w którym straty podległych mu żołnierzy były stosunkowo małe, a zapasy amunicji wystarczyły na 2-3 tyg walk. Nie było już lekarstw i środków opatrunkowych zapewniających skuteczną pomoc dla rannych. Wykonanie rozkazu kapitulacji przez podwładnych ma być dowodem na to, że mjr Henryk Sucharski miał pełen posłuch wśród podległych mu oficerów i żołnierzy.