Janusz Głowacki

Janusz Andrzej Głowacki (ur. 13 września 1938 w Poznaniu, zm. 19 sierpnia 2017) – polski prozaik, dramaturg, scenarzysta, felietonista i eseista.

Studiował aktorstwo w Państwowej Wyższej Szkole Teatralnej w Warszawie oraz historię i filologię polską na Uniwersytecie Warszawskim. Zadebiutował w roku 1960 w „Almanachu Młodych” opowiadaniem pod tytułem „Na plaży”, w 1964 rozpoczął współpracę z czasopismem „Kultura”, gdzie zwrócił na siebie uwagę jako autor błyskotliwych opowiadań i felietonów. Publikacje te złożyły się na zbiory Wirówka nonsensu (1968) i Nowy taniec la-ba-da (1970).

Na przełomie lat 60. i 70. rozpoczął aktywną działalność jako scenarzysta. W 1969 powstał film Andrzeja Wajdy Polowanie na muchy, do którego Głowacki napisał scenariusz. Jednak prawdziwym sukcesem okazał się dopiero obraz stworzony we współpracy z Markiem Piwowskim pt. Rejs. Ponadto napisał scenariusze do filmów Trzeba zabić tę miłość (1972) Janusza Morgensterna, Choinka strachu (1982) Tomasza Lengrena, Wałęsa. Człowiek z nadziei (2013) Andrzeja Wajdy. Pisał dialogi do filmu Jej portret (1974) Mieczysława Waśkowskiego, wspólnie z Łukaszem Zadrzyńskim był scenarzystą Billboardu (1998).

Do 1981 publikował felietony w warszawskiej „Kulturze”. Na kilka dni przed ogłoszeniem stanu wojennego, Głowacki wyjechał na premierę swojej sztuki „Kopciuch” w Royal Court Theatre w Londynie, po 13 grudnia 1981 zdecydował się pozostać za granicą. Osiadł w Stanach Zjednoczonych, gdzie rozwinął swoją twórczość dramatopisarską. Utworem, który zwrócił uwagę amerykańskich środowisk teatralnych była sztuka „Polowanie na karaluchy” (1986). Największym sukcesem dramaturgicznym okazała się Antygona w Nowym Jorku (1992), dramat z dużym powodzeniem wystawiany był w teatrach w USA i w Europie.

Głowacki był wykładowcą na Columbia University, Bennington College, i wizytującym dramaturgiem w New York Public Theater, Mark Tapper Forum w Los Angeles i Atlantic Center for the Arts na Florydzie. Szereg jego artykułów i esejów ukazało się w New York Timesie.

Jego twórczość była tłumaczona na wiele języków (angielski, chiński, czeski, estoński, francuski, hiszpański, koreański, niemiecki, rosyjski, ukraiński, serbski, słowacki, węgierski, turecki)[3]. Był członkiem Stowarzyszenia Pisarzy Polskich, a także amerykańskich zrzeszeń literackich: PEN Clubu, Stowarzyszenia Pisarzy Wschodnioamerykańskich oraz Stowarzyszenia Dramatopisarzy.

Jest bohaterem książki Dżanus. Dramatyczne przypadki Janusza Głowackiego (2016), autorstwa Elżbiety Baniewicz.

Życie prywatne

Był synem pisarza Jerzego Głowackiego i Heleny Leny Rudzkiej-Głowackiej (zm. 21 września 1991), która pracowała jako redaktor literacki w wydawnictwie. Bratem jego matki był aktor Kazimierz Rudzki (1911–1976), a dziadkiem ze strony matki – Bronisław Rudzki, właściciel wydawnictwa nutowego i wytwórni płytowej.

Głowacki był żonaty z dziennikarką i reżyserką Ewą Zadrzyńską, z którą ma córkę Zuzannę Głowacką, felietonistkę, byłą publicystkę The New York Times. W kolejnych latach związany był z ukraińską aktorką i pieśniarką Oleną Leonenko.

Był członkiem honorowego komitetu poparcia Bronisława Komorowskiego przed przyspieszonymi wyborami prezydenckimi 2010 oraz przed wyborami prezydenckimi w Polsce w 2015 roku. Od 1983 mieszkał w Nowym Jorku.

Publikacje

• Wirówka nonsensu, Warszawa: PIW, 1968.
• Nowy taniec la-ba-da i inne opowiadania, Warszawa: PIW, 1970.
• W nocy gorzej widać, Warszawa: Czytelnik, 1972.
• Cudzołóstwo ukarane, „Dialog”, 1972.
• Paradis, Warszawa: PIW, 1973.
• Mecz, „Dialog” 1976.
• Moc truchleje, Warszawa: Krąg, 1981.
• Polowanie na karaluchy, „Dialog” 1990.
• Fortynbras się upił, „Dialog” 1990.
• Antygona w Nowym Jorku, „Dialog” 1992.
• Ścieki, skrzeki, karaluchy. Utwory prawie wszystkie, Warszawa: BGW, 1996.
• Czwarta siostra (wyst. 2000)
• Ostatni cieć, Warszawa: Czytelnik, 2001 (nominacja do Nagrody Literackiej Nike 2002[13]).
• Z głowy, Warszawa: Świat Książki, 2004 (Książka otrzymała laur Śląskiego Wawrzynu Literackiego za 2004[14] oraz była nominowana do Nagrody Literackiej Nike 2005[15]).
• Jak być kochanym, Warszawa: Świat Książki, 2005.
• Good night, Dżerzi, Warszawa: Świat Książki, 2010.
• Sonia, która za dużo chciała. Wybór opowiadań, Warszawa: Świat Książki, 2011.
• Przyszłem, czyli jak pisałem scenariusz o Lechu Wałęsie dla Andrzeja Wajdy, Warszawa: Świat Książki, 2013.

Nagrody i wyróżnienia

• 1982: The Guardian i The Times przyznały nagrodę Kopciuchowi za najlepszą sztukę roku
• 1987: American Theatre Critics Association Award za Polowanie na karaluchy jako najznakomitszą sztukę współczesną
• 1987: Joseph Kesselring Honorary Mention
• 1987: John S. Guggenheim Award
• 1987: Hollywood Drama League Critics Award
• 1987: Time Magazine uznał Polowanie na karaluchy najlepszą ze sztuk minionego roku
• 1988: National Endowment for the Arts
• 1993: Time Magazine uznał Antygonę w Nowym Jorku za jeden z dziesięciu najlepszych tekstów dramatycznych roku
• 1994: Nagroda Fundacji Alfreda Jurzykowskiego
• 1997: Nagroda Le Baladin, Paryż
• 1997: Nagroda Studentów Sorbony, Paryż
• 1998: Nagroda Krytyków dla Antygony w Nowym Jorku wystawionej w Teatrze Proscenium w Paryżu – jako najlepszej sztuki sezonu zrealizowanej w małym teatrze
• 1999: Tony Cox Award za scenariusz do filmu Hairdo na Nantucket Film Festival (USA)
• 2001: Czwarta siostra wygrywa na Międzynarodowym Festiwal Teatralnym w Dubrowniku
• 2002: Grand Prix, nagroda publiczności dla najlepszego dramaturga za Czwartą siostrę na II Festiwalu Dramaturgii Wsp. „Rzeczywistość przedstawiona”
• 2002: nominacja do Nagrody Literackiej Nike za Ostatniego ciecia
• 2003: Grand Prix Festiwalu Dwa Teatry za tekst sztuki Czwarta siostra
• 2005: Śląski Wawrzyn Literacki za książkę Z głowy, uznaną przez czytelników Biblioteki Śląskiej za najlepszą książkę 2004 roku
• 2005: Nagroda Ministra Kultury w dziedzinie literatury
• 2005: nominacja do Nagrody Literackiej Nike za Z głowy
• 2011: Nagroda im. Czesława Miłosza przyznawana przez ambasadę USA w Polsce za wkład w porozumienie amerykańsko-polskie
• 2011: Nagroda Literacka m.st. Warszawy – Tytuł Warszawskiego Twórcy
• 2013: Nagroda Gustaw przyznana przez ZASP za twórczość dramaturgiczną oraz wkład w upowszechnianie polskiej kultury na świecie
• 2013: Nagroda Specjalna Diament Trójki
• 2013: Laureat Nagrody Prezydenta Miasta Gdańska „Neptuny”
• 2013: Jan Michalski Prize for Literature, finalista za Good Night, Dżerzi

Odznaczenia

• Krzyż Komandorski Orderu Odrodzenia Polski (2014)
• Krzyż Oficerski Orderu Odrodzenia Polski (2007)
• Złoty Medal Zasłużony Kulturze Gloria Artis (2005)
• Krzyż Kawalerski Orderu Odrodzenia Polski (1998)