Janusz Groszkowski

Janusz Groszkowski (ur. 21 marca 1898 w Warszawie, zm. 3 sierpnia 1984 w Warszawie) – naukowiec zajmujący się elektroniką i radiotechniką, inżynier, prezes Polskiej Akademii Nauk, polityk, poseł na Sejm, przewodniczący Ogólnopolskiego Komitetu Frontu Jedności Narodu i zastępca przewodniczącego Rady Państwa.

6 lutego 1919 roku został zastępcą dowódcy Batalionu Radiotelegraficznego w Warszawie - ośrodka kadrowego, przygotowującego specjalistów dla liniowych jednostek radiotelegraficznych. Był uczestnikiem i zarazem wykładowcą wielu przedmiotów na pierwszym kursie Szkoły Oficerów Wojsk Radiotelegraficznych, zorganizowanym 29 kwietnia 1919 roku. Wraz z inżynierem Janem Machcewiczem opracował w roku 1919 podstawowy skrypt dla radiotelegrafistów.

Ukończył Politechnikę Warszawską (1919) i Oficerską Szkołę Łączności w Paryżu (1922). Już w 1929 otrzymał tytuł prof. nadzwyczajnego, a 1935 prof. zwyczajnego nauk technicznych. Od 1952 był członkiem rzeczywistym PAN; w latach 1955-1980 członek Prezydium, 1957-1962 wiceprezes, a w latach 1962-1971 prezes PAN.

W latach 1923-1939 pracownik naukowo-dydaktyczny Politechniki Warszawskiej, w latach 1929-1939 dyrektor Instytutu Radiotechnicznego (od 1933 pod nazwą Państwowy Instytut Telekomunikacyjny) w Warszawie. W okresie sowieckiej okupacji Lwowa nadal prowadził działalność naukową. W sierpniu 1940 był gościem Wszechzwiązkowego Komitetu ds. Nauki ZSRR w Moskwie. W latach 1940-1941 pracował w Instytucie Politechnicznym we Lwowie. Jako żołnierz AK w latach 1941-1944 był doradcą naukowo-technicznym ds. łączności Delegatury Rządu na Kraj.

W latach 1945-1946 pracował w Politechnice Łódzkiej, jednocześnie ponownie od 1945 dyrektor Państwowego Instytutu Telekomunikacji (do 1951). Od 1946 powrócił do pracy w Politechnice Warszawskiej (do 1968). W latach 1953-1963 był także związany z Instytutem Podstawowych Problemów Techniki PAN (był jednym z organizatorów tej placówki). W 1968 przeszedł na emeryturę.

W latach 1968-1971 wiceprzewodniczący, a w latach 1971-1976 przewodniczący Ogólnopolskiego Komitetu Frontu Jedności Narodu. W latach 1972-1976 bezpartyjny poseł na Sejm PRL VI kadencji i zastępca przewodniczącego Rady Państwa. W latach 1974-1979 członek Rady Naczelnej ZBoWiD. W lutym 1976 zrezygnował z kierowania Frontem Jedności Narodu i złożył mandat poselski, w proteście wobec zmian w konstytucji, ustanawiających wiodącą rolę PZPR i sojusz z ZSRR.

Spoczywa na Cmentarzu Powązkowskim, kw. 100-II-12/13.

Dorobek naukowy

Od 1929 był (najmłodszym) profesorem Politechniki Warszawskiej, uczonym o światowej sławie, o wszechstronnych zainteresowaniach zarówno ogólnotechnicznych, humanistycznych oraz przyrodniczych (fizyka, chemia). Przede wszystkim był znakomitym radioelektrykiem i elektronikiem. Wydał drukiem około 300 prac naukowych i popularyzatorskich.

W wielu późniejszych pracach innych uczonych o światowej sławie były wykorzystywane jego wzory i wyprowadzenia. Groszkowski jest zaliczany również do pionierów w dziedzinie układów radiotechnicznych. Wniósł niemały wkład w opracowanie zasad działania i konstrukcji radaru.

Napisał kilka prac z dziedziny wytwarzania i stabilizacji drgań elektrycznych oraz technologii wysokiej próżni oraz lamp elektronowych. Jest twórcą metody analizy drgań elektrycznych nieliniowych (znanych jako metoda harmonicznych Groszkowskiego). Opracował oryginalną interpretację zmian indukcyjności w zależności od temperatury.

Nie wszyscy wiedzą, że to właśnie dzięki m.in. energii i poparciu Groszkowskiego doszło do zwołania w lutym 1930 r. pierwszego zjazdu krótkofalowców polskich w Warszawie i powołania Polskiego Związku Krótkofalowców, gdzie został wybrany pierwszym jego prezesem (choć nie był licencjonowanym krótkofalowcem). Później był także pierwszym honorowym członkiem Związku i nosicielem Odznaki Honorowej PZK nr 001.

Podczas II wojny światowej opracował dla łączności Armii Krajowej proste nadajniki stabilizowane kwarcem oraz podjął uwieńczone sukcesem prace nad rozszyfrowaniem systemu sterowania latających bomb V1 i rakiet V2 przechwyconych przez AK, co umożliwiło prowadzenie skutecznej obrony przed atakami V-1 na Londyn.

Doktoraty honoris causa

• Doktor honoris causa Politechniki Warszawskiej (1962)
• Doktor honoris causa Politechniki Łódzkiej (1964)
• Doktor honoris causa Politechniki Gdańskiej (1975)

Członkostwo w Akademiach Nauk i Stowarzyszeniach

• członek Akademii Nauk Czechosłowacji (1965)
• członek Akademii Nauk Węgier (1965)
• członek Akademii Nauk ZSRR (1965)
• członek Akademii Nauk Rumunii (1966)
• członek Akademii Nauk Bułgarii (1966)
• członek Akademii Nauk Kuby (1971)
• członek honorowy Stowarzyszenia Elektryków Polskich (1957)
• członek honorowy Stowarzyszenia Elektryków Francuskich (1967)
• członek honorowy Stowarzyszenia Elektryków Amerykańskich (1971)

Odznaczenia i wyróżnienia

• Krzyż Złoty Orderu Wojennego Virtuti Militari
• Krzyż Komandorski Orderu Odrodzenia Polski – dwukrotnie
• Krzyż Oficerski Orderu Odrodzenia Polski
• Order Budowniczych Polski Ludowej
• Order Sztandaru Pracy I klasy
• Krzyż Niepodległości
• Złoty Krzyż Zasługi
• Złoty Medal "Za Zasługi dla Obronności Kraju"
• Srebrny Medal "Za Zasługi dla Obronności Kraju"
• Medal 30-lecia Zwycięstwa w Wielkiej Wojnie Ojczyźnianej 1941-1945 (ZSRR)
• Nagroda Państwowa I stopnia – trzykrotnie (1951, 1955, 1968)
• Specjalna Nagroda Państwowa (1979)

Ważniejsze publikacje książkowe

• Lampy katodowe oraz ich zastosowanie w radiotechnice (1925)
• Zmiany częstotliwości a zawartość harmonicznych w układach oscylacyjnych (1932)
• O cieplnym współczynniku indukcyjności cewek (1935)
• Generacja i stabilizacja częstotliwość (1947)
• Technika wysokiej próżni (1972)