Powiedz o tym miejscu
pl

Kazimiera Iłłakowiczówna

Dodaj nowe zdjęcie!
Data urodzenia:
06.08.1892
Data śmierci:
16.02.1983
Inne nazwiska/pseudonimy:
Iłła
Kategorie:
pisarz (skryba), poeta, tłumacz
Narodowość:
 polska
Cmentarz:
Warszawa, Cmentarz Powązkowski - Stare Powązki

Kazimiera "Iłła" Iłłakowiczówna, (ur. 6 sierpnia 1892 w Wilnie, zm. 16 lutego 1983 w Poznaniu) – polska poetka, prozaik, dramaturg i tłumaczka.

Była nieślubną córką Barbary Iłłakowiczówny i Klemensa Zana (syna Tomasza Zana "Promienistego", bliskiego przyjaciela Adama Mickiewicza). Została wcześnie osierocona i wychowywała się u krewnych, przygarnęła ją Zofia Buyno z Zyberk-Platerów, która stała się swego rodzaju przybraną matką poetki.

W latach 1908–1909 studiowała w Oksfordzie a od 1910 do 1914 na Uniwersytecie Jagiellońskim. W latach 1915–1917 służyła jako sanitariuszka w armii rosyjskiej. Od 1918 pracowała w MSZ, w latach 1926–1935 była sekretarką Józefa Piłsudskiego, a po jego śmierci znów w MSZ. W latach 1936–1938 odbyła tournée po Europie z wykładem o marszałku Piłsudskim. W 1939 ewakuowała się do Rumunii, gdzie spędziła wojnę. W 1947 wróciła do Polski i zamieszkała w Poznaniu.

Należała do najwybitniejszych postaci życia literackiego Warszawy w dwudziestoleciu międzywojennym. Wyrazista osobowość, żywa inteligencja, siła woli, elegancja, także pewna kapryśność i nieprzewidywalność w kontaktach z ludźmi czyniły z niej osobę fascynującą towarzysko, chociaż trudną. We wczesnej młodości fascynował ją ruch feministyczny, żywy już w okresie modernizmu. Zawsze jednak, głęboko wierząca, czuła silną więź z duchowością chrześcijańską. Iłła (jak nazywali ją bliscy) miała rozległy krąg przyjaciół, wśród których byli Witkacy, Julian Tuwim (po jego śmierci poświęciła mu wzruszające wspomnienie Pozgonne Tuwimowi), Maria Dąbrowska (porównująca ją w swym Dzienniku do hiszpańskiej mistyczki św. Teresy z Avila). Po wojnie, pozbawiona pracy etatowej (łudziła się, że w nowym systemie politycznym odzyska jednak posadę w MSZ), osiadła w Poznaniu, zajmując się przekładami literatury europejskiej (Goethe, Tołstoj) i nauczaniem języka angielskiego oraz śledząc bacznie życie polityczne (po wypadkach poznańskich w czerwcu 1956 r., kiedy w krwawych starciach ginęli demonstrujący robotnicy, napisała wiersz Rozstrzelano moje serce w Poznaniu). W ostatnich latach życia, po nieudanej operacji jaskry, była ociemniała, znosząc swój stan z wielkim hartem ducha.

Jako poetka Iłłakowiczówna ujawnia oryginalną wyobraźnię magiczną, zmysł obserwacji, malarską i dynamiczną (niemal filmową) zdolność opisu, niezwykłe, prawie muzyczne, wyczucie rytmu tekstu, operuje też groteską, a czasem naiwną, dziecięca tonacją wypowiedzi. Jej fantazję ukształtowało dzieciństwo, spędzone w dzikim, fascynującym pejzażu północnej Litwy. Wpłynęła też na nią tradycja literacka: barok (np. Józef Baka) i romantyzm. Pośród poetów polskich XX wieku pokrewny jej wydaje się symbolista Bolesław Leśmian, jednak Iłłakowiczówna w swym wyrazistym obrazowaniu omija język symboli. Związana towarzysko z grupą "Skamander" zachowała odrębny i niepowtarzalny charakter swej poezji. Odmiennie też niż inna poetka z kręgu "Skamandra", Maria Pawlikowska-Jasnorzewska, rzadko ujawniała bezpośrednią, kobiecą emocjonalność. Uprawiała więc bardzo szczególną poezję metafizyczną, magiczną. Stała się mistrzynią wiersza tonicznego (tonizm), największą w poezji polskiej obok Jana Kasprowicza. Debiutowała w okresie Młodej Polski (tom Ikarowe loty, 1911), dojrzałość artystyczną osiągnęła w dwudziestoleciu międzywojennym, a ostatni autorski tom wierszy wydała już na starość (Szeptem, 1966). Przy tak długim okresie pracy twórczej ujawnia jednorodną i wyrazistą dykcję poetycką. W wierszach międzywojennych wyrazem tego może być budowany techniką montażu powracających obrazów-motywów wizyjny wiersz Zalana łąka lub brawurowy cykl Dziwadła i straszydlaki. W najpóźniejszym tomie Szeptem - finezyjny i lapidarny cykl Małe apokryfy, sięgający Biblii.

Dorobek

Wiersze

  • Anioły
  • Bądźcie wy ze mną
  • Bezlitosna pamięć
  • Białość
  • Boga żywego z piersi ziemi zastygłej
  • Co się musi stać
  • Czarownica
  • Ćma
  • Do Litwy
  • Duch i ciało
  • Dziewczynka
  • Inna jesień
  • Jak lampka
  • Jak przechować miłość
  • Jaskry
  • Jesienny żart
  • Jesień
  • Kain i Abel
  • Licho
  • Liście
  • Liście klonowe
  • Mieszkanie
  • Miłość
  • Modlitwa w tłoku
  • Modlitwa za wichry
  • Nieświęta męka
  • Nieznane
  • Nowe
  • Oczekiwanie
  • O jesieni
  • Obrona
  • Oczekiwanie
  • Opowieść małżonki świętego Aleksego
  • Opuszczenie
  • Osobny pokój
  • Pajęczyna
  • Pejzaż
  • Połów
  • Powrót
  • Przed zaśnięciem
  • Pusty wiersz
  • Rozstanie
  • Rzeka
  • Sam na sam
  • Sen
  • Szeptem
  • Urocznica
  • W korytarzu
  • Wrzosy
  • Z pastorałki
  • Zła wróżba
  • Zostanie

Zbiory wierszy

Osobne miejsce w jej dorobku zajęły tomy

  • Rymy dziecięce (1923), w zasadzie liryka dla dzieci, lecz też ku dorosłym kierowane unaocznienie dziecięctwa jako kategorii duchowej
  • zbiór wierszy Obrazy imion wróżebne (1926), równocześnie błyskotliwa zabawa poetycka i przenikliwe psychologicznie portrety.

Wydała m.in. zbiory wierszy:

  • Ikarowe loty (1911) – tom debiutancki
  • Trzy struny (1917)
  • Śmierć Feniksa (1922)
  • Rymy dziecięce (1923)
  • Połów (1926)
  • Obrazy imion wróżebne (1926) – potem wznawiane jako Portrety imion
  • Płaczący ptak (1927)
  • Z głębi serca (1928)
  • Popiół i perły (1930)
  • Słowik litewski (1936)
  • Wiersze o Marszałku Piłsudskim 1912-1935 (1936)
  • Wiersze bezlistne (1942)
  • Lekkomyślne serce (1959)
  • Wiersze dziecięce (1959)
  • Szeptem (1966) – ostatni autorski tom wierszy (potem ukazywały się wybory utworów)
  • Ta jedna nić. Wiersze religijne (1967)
  • Liście i posągi (1968)
  • Odejście w tło (1976)

Oprócz wierszy uprawiała prozę. Do powieści dla dzieci Bajeczna opowieść o królewiczu La-Fi-Czaniu, o żołnierzu Soju i o dziewczynce Kio (1918) okładkę zaprojektował Witkacy. Tom Ścieżka obok drogi (1939) to, osobiście ujęte, „gawędy” o marszałku Piłsudskim. Wizyjna proza poetycka Z rozbitego fotoplastikonu (1957) i proza wspomnieniowa Niewczesne wynurzenia (1958) urzekają mroczną wyrazistością obrazowania[potrzebne źródło]. W tomie wspomnień Trazymeński zając (1968) więcej subtelnego humoru i portretów wybitnych ludzi (jak Stefan Żeromski). Pisała też dramaty (tom Rzeczy sceniczne (1969), pełne nadrealnego humoru (jak Banialuka o chuliganie).

Była autorką wielu przekładów, tłumacząc z angielskiego, niemieckiego, rosyjskiego, rumuńskiego i węgierskiego. Przekład kongenialny to powieść Anna Karenina Tołstoja. Tłumaczyła także amerykańską poetkę Emily Dickinson, dramat Don Carlos Schillera (1932).

Odznaczenia i upamiętnienie

  • Postanowieniem z 11 listopada 1934 za zasługi na polu pracy literackiej i propagandy zagranicą została odznaczona Krzyżem Oficerskim Orderu Odrodzenia Polski.
  • W 1935 została odznaczona Złotym Wawrzynem Akademickim Polskiej Akademii Literatury.
  • Otrzymała m.in. bliską jej sercu Nagrodę Literacką miasta Wilna (1930), Państwową Nagrodę Literacką (1935), Nagrodę Ministerstwa Kultury i Sztuki (1967), Nagrodę miasta Poznania (1968) oraz Nagrodę Państwową I stopnia (1976).
  • 5 października 1981 Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniu przyznał jej tytuł doktora honoris causa.
  • W 1984 jej poznańskie mieszkanie przy ul. Gajowej 4 m 8 zostało przekształcone w muzeum poświęcone poetce.
  • Od roku 1983 w Warszawie przyznawana jest najlepszym debiutanckim tomikom poetyckim Nagroda im. K. Iłłakowiczówny, a uroczyste wręczenie nagrody odbywa się zawsze w mieszkaniu na Gajowej.

Pieśni inspirowane jej poezją

Rymy dziecięce

  • Karol Szymanowski – Rymy dziecięce. Dwadzieścia piosenek dla dzieci na głos i fortepian op. 49 (1922-23), dedykowane (w roku 1925) „pamięci Alusi” (tragicznie zmarłej siostrzenicy, córki śpiewaczki Stanisławy Korwin-Szymanowskiej).
  • Witold Lutosławski – Pięć pieśni na głos i fortepian (1957), także w oprac. na głos z orkiestrą (1958)
  • Witold Lutosławski – Wodnica, Kołysanka lipowa na głos i fortepian (1934; zag.)

Źródło informacji: wikipedia.org

Brak miejsc

    loading...

        ImięRodzaj relacjiData urodzeniaData śmierciOpis
        1Julian TuwimJulian Tuwimprzyjaciel13.09.189427.12.1953
        2Stanisław Ignacy WitkiewiczStanisław Ignacy Witkiewiczprzyjaciel24.02.188518.09.1939
        3Józef PiłsudskiJózef Piłsudskiszef05.12.186712.05.1935

        Nie określono wydarzenia

        Dodaj słowa kluczowe