Leon Borowski

Leon Borowski pseud.: Kr., Leon B, Pergrubius, (ur. 27 maja 1784 koło Pińska, zm. 4 kwietnia 1846 w Wilnie) – polski filolog, historyk literatury i teoretyk literatury polskiej, krytyk literacki, tłumacz, profesor homiletyki w Wileńskiej Akademii Duchownej, profesor poezji, wymowy i wykładowca (od 1814) Uniwersytetu Wileńskiego, nauczyciel i odkrywca talentu m.in. Adama Mickiewicza, członek Towarzystwa Szubrawców.

W dzieciństwie wychowywał się u wojewodziny mścisławskiej Zofii Chomińskiej. Po ukończeniu szkoły wydziałowej w Postawach, przyjechał w roku 1800 do Wilna. Został zatrudniony w kancelarii Uniwersytetu Wileńskiego. W roku 1803, po 3 latach studiów na tej uczelni, uzyskał stopień kandydata filozofii. Od roku 1805 pełnił funkcję buchaltera w biurze zarządu Uniwersytetu. W tym samym czasie (1805) wstąpił do Towarzystwa Nauk Pięknych, a nieco później, do założonego przez J. Lelewela Towarzystwa Nauk i Umiejętności.

Od roku 1807 pracował jako nauczyciel wymowy i poezji kolejno w gimnazjum w Świsłoczy, a od 1811 w Wilnie. Został członkiem pierwszego w Wilnie towarzystwa filomatów. W roku 1814 po śmierci Euzebiusza Słowackiego (ojca poety Juliusza Słowackiego) powierzono mu prowadzenie wykładów na uniwersytecie (tytuł zawodowy magistra filozofii uzyskał w roku 1816).

Gdy w roku 1815 nie został rozstrzygnięty rozpisany na tę katedrę konkurs, pozostał jako adiunkt wykładowcą. W ponownym konkursie 5 lat później, był jedynym kandydatem, przedstawiając rozprawę Uwagi nad poezją i wymową pod względem ich podobieństwa i różnicy (opublikowane m.in. w "Dzienniku Wileńskim"). W roku 1821 objął katedrę jako profesor nadzwyczajny, a od 1823 jako profesor zwyczajny, gdzie pracował aż do zamknięcia uniwersytetu w 1832. Po jego zamknięciu został cenzorem. Należał do masonerii, pełniąc funkcję sekretarza loży Litwin Gorliwy).

Do roku 1842 był także profesorem homiletyki w Akademii Duchownej w Wilnie.

Zmarł w Wilnie 4 kwietnia roku 1846, został pochowany na cmentarzu na Zarzeczu, przy kościele oo. Bernardynów na Zarzeczu. Na nagrobku znajduje się dedykowany zmarłemu wiersz Marii Konopnickiej:

Kiedy nasze orły Boże pierwszy z gniazda brały lot tyś im wskazał, gdzie się zorze zapłomienią w świtu porze gdzie słoneczny błyśnie grot. Na strażnicy stałeś ducha zapatrzony w mrok i noc Jeszcze ciemność była głucha gdyś wykrzyknął: Dzień wybucha! Wieszczy dzień - i wieszcza moc! Przesłanikiem byłeś wielu co nam nieśli dobrą wieść Pieśni Janie Ty Chrzcicielu, Ścieżek ducha wskrzesicielu. Prochom Twoim cześć a cześć

Twórczość

W 1806 rozpoczął działalność literacką, tłumacząc komedię Skąpca Moliera, a w 1826 Kobiety filozofki. Tłumaczył także utwory Jacques'a Delille'a, Miltona (L'Allegro i Il Pensero, 1819), Byrona. Pisał też utwory poetyckie, tj. Spiewek, Leszek i Goworek. Działał aktywnie w Towarzystwie Szubrawców (pseud.: Pergrubius), publikując artykuły satyryczne w "Wiadomościach Brukowych" (1819-1821). Współpracował także z "Dzienniku Wileńskim" (1815-1826) i "Tygodnikiem Wileńskim" (lata: 1804 i 1815-1820)

Ważniejsze utwory

• "Wierszowana dedykacja P. Dubińskiemu, burmistrzowi m. Wilna", wyd. w książce: J. Baka Uwagi o śmierci niechybnej, Wilno 1807; przedr. K. Bartoszewicz Księgi humoru polskiego, t. 3, Petersburg 1897
• "O życiu i pismach Euzebiusza Słowackiego", Dziennik Wileński 1815, t. 1, s. 20-28; przedr. w: E. Słowacki Dzieła, t. 1, Wilno 1824; wyd. 2 Wilno 1827
• Prolog i epilog do komedioopery J. U. Niemcewicza Jan Kochanowski w Czarnym Lesie, Warszawa 1817
• "Porównanie życia Szurłowskiego i Batki na wzór Plutarcha", Tygodnik Wileński 1820, t. 9, s. 14-24, 33-42; przedr. K. Bartoszewicz Księgi humoru polskiego, t. 3, Petersburg 1897
• "Uwagi nad poezją i wymową pod względem ich podobieństwa i różnicy, z ćwiczeniami w niektórych gatunkach stylu", Dziennik Wileński 1820, t. 1-3; wyd. osobne: Wilno 1820; fragmenty przedr. I. Szydłowski Przykłady stylu polskiego..., t. 1, Wilno 1827
• "Opisanie publicznych i prywatnych bibliotek w miasteczkach Persztelach w parafii ławorajskiej", Wiadomości Brukowe 1821, nr: 221, 239, 244; przedr. K. Bartoszewicz Księgi humoru polskiego, t. 3, Petersburg 1897
• Retoryka dla szkół powiatowych przez pytania i odpowiedzi, Wilno 1824
• The Legend of Iona with Other Poems, by Walter Peterson, Edinburgh 1814 in 8vo, tj. Iona. Legenda z innymi poezjami...", Dziennik Wileński 1824, t. 2, (rozbiór poematu)
• Oda na jubileusz Uniwersytetu Wileńskiego, 1828
• "Historia literatury polskiej od początków aż do wieku złotego Zygmunta", wygł. 1838, wyd. K. W. Wójcicki Album lit. Pismo zbior. poświęcone dziejom i literaturze krajowej, t. 1, Warszawa 1848, s. 215-292
• Rys teorii i literatury sztuk krasomówczych, niewydany, (informacja G. Korbuta)
• Krytyczne rozbiory celniejszych pisarzów, niewydane
• Wiadomości o życiu i pracach uczonych Grodka, niewydane.
• artykuły i utwory umieszczał także w czasopismach: Dziennik Wileński (tu: "Rozbiór komedii Niemcewicza Samolub", 1815, t. 2, s. 82-99; "Leszek i Goworek, śpiewak oryginalny", 1817, t. 1, s. 425; "Uwagi nad Monachomachią Krasickiego. Krytyczne opracowanie 1 pieśni", 1818, t. 2, s. 284-299, 471-486; "O wpływie obcych wzorów starożytnych i nowych na ukształtowanie smaku", 1826, t. 1, s. 275-290), Tygodnik Wileński (1804, 1815-1820); Wiadomości Brukowe (1819-1821; tu m.in.: "Boginie", 1819, nr 116; "Scena w szpitalu wariatów, na poddaszu, w mieszkaniu poety bohatyrskiego", 1819, nr 119); Wizerunki i Rozstrząsania Naukowe (tu: "O Filipie Kallimachu Buonaccorsim", 1841, t. 21, s. 25-102).
• kilka artykułów Borowskiego z Wiadomości Brukowych przedr. Zdzisław Skwarczyński w wyd.: "Wiadomości Brukowe. Wybór artykułów", Wrocław (1962), Biblioteka Narodowa, seria I, nr 178.

Przekłady

• Molière: Skąpski (1806)
• J. Milton: "Allegro i Penseroso", Dziennik Wileński 1819, t. 1; wyd. również w dodatku do rozpr.: Uwagi nad poezją i wymową pod względem ich podobieństwa i różnicy, z ćwiczeniami w niektórych gatunkach stylu
• G. G. Byron: "Żale Tassa", Dziennik Wileński 1820; wyd. również w dodatku do rozpr.: Uwagi nad poezją i wymową pod względem ich podobieństwa i różnicy, z ćwiczeniami w niektórych gatunkach stylu
• Lukrecjusz: De rerum natura, fragmenty w jęz. polskim wyd. również w dodatku do rozpr.: Uwagi nad poezją i wymową pod względem ich podobieństwa i różnicy, z ćwiczeniami w niektórych gatunkach stylu
• Molière: Kobiety filozofki. Komedia w 5 aktach, Wilno 1826 (przeróbka)
• M. Cervantes: Don Kichot, tłum. 1842, niewydane
• drobne przekłady umieszczał w czasopismach: Dziennik Wileński (tu: J. Delille: "Kominek" 1816, t. 3 , s. 17; C. Garve: "O poznawaniu zdolności umysłowych u młodzieży" 1826, t. 1, s. 65-84); Znicz (tu: G. G. Byron: Mazepa, fragm. końcowy pt. "Koń stepowy", 1835).

Prace edytorskie

• A. P. Terentius: Adelphi, czyli bracia. Komedia do użytku szkół przystosowana przez J. Henryka Augusta Schultze, rektora osterrodzkiego, przedrukowana z encyklopedii dla szkół klasycznych łacińskich pisarzy przez Leona B., Wilno 1813; edycję tę Borowskiemu przypisał Estreicher I (1870), 138
• P. N. Ovidius: Metamorphoseon, tj. Przeobrażenia ksiąg piętnaście, przekładania Jakuba Żebrowskiego, wyd. 2 dokonane z pierwszej edycji w 4-ce, ogłoszonej drukiem w Krakowie u Fr. Cezarego R. P. 1636, Wilno 1821, (przypisywaną Borowskiemu edycję Jerozolimy wyzwolonej T. Tassa – na rzecz M. Malinowskiego uchylił R. Pollak.

Listy

• Do M. Zawadzkiego z 10 grudnia 1807; do J. Zawadzkiego z lat 1808-1809; wyd. T. Turkowski Materiały do dziejów literatury i oświaty na Litwie i Rusi, t. 1, Wilno 1935, s. 210
• Do J. Korzeniowskiego z roku 1826, rękopis: Biblioteka Narodowa, sygn. 2669
• Do A. Mickiewicza z 7 listopada 1828, wyd. W. Mickiewicz Korespondencja A. Mickiewicza, t. 2, Paryż 1827, s. 61-62, wyd. następne: t. 3, Paryż 1876, s. 99
• Korespondencja z M. Grabowskim w zbiorze z lat 1835-1848, rękopis: Biblioteka Kórnicka (zbiór K. Podwysockiego, nr 32)