Maksymilian Gierymski

Maksymilian Dionizy Gierymski (ur. 9 października 1846 w Warszawie, zm. 16 września 1874 w Reichenhall w Bawarii) – polski malarz, współtwórca polskiego realistycznego malarstwa pejzażowego XIX w., przedstawiciel szkoły monachijskiej, starszy brat Aleksandra Gierymskiego.

Był synem Józefa, administratora Szpitala Ujazdowskiego w Warszawie i Julii z Kielichowskich. W 1862 ukończył Gimnazjum Realne o profilu matematyczno-przyrodniczym i zapisał się do Instytutu Politechnicznego w Puławach. Równocześnie pobierał lekcje gry na fortepianie. Muzyka pozostawała jego pasją do końca życia. Jako siedemnastolatek uczestniczył w powstaniu styczniowym. W 1863 porzucił uczelnię i wstąpił do oddziału powstańczego. W 1865 kształcił się w warszawskiej Klasie Rysunkowej. W 1867 roku otrzymał stypendium rządowe, dzięki któremu wyjechał do Monachium, gdzie wstąpił do Akademii Sztuk Pięknych. Wraz z innymi polskimi malarzami tworzył tzw. grupę monachijską. W 1868 przyjęty został do monachijskiego Kunstverein. W 1872 podczas wizyty w kraju zakochał się bez wzajemności w Paulinie Tomaszewicz (była to miłość jego życia). W 1872 na międzynarodowej wystawie w Berlinie otrzymał medal i dyplom za Wiosnę w małym miasteczku. Brał udział także w wystawach międzynarodowych w Monachium (1869) i Wiedniu (1873). W 1873 przebywał w Rzymie. W 1874 został członkiem Akademii Sztuki w Berlinie. Zmarł na gruźlicę w wieku zaledwie 28 lat..

Zasadnicza część jego dorobku malarskiego powstała w ciągu niespełna 4 lat (1869-1874). Malował sceny batalistyczne i rodzajowe, sceny myśliwskie z XVIII w. utrzymane w stylu rokoka (tzw. "zofty"), epizody z powstania styczniowego oraz nastrojowe pejzaże z Mazowsza i Podlasia (prowincjonalne miasteczka, polne drogi, wiejskie karczmy i chaty). Zajmował się też ilustracją książkową. Wywarł duży wpływ na twórczość m.in. Józefa Chełmońskiego, Stanisława Witkiewicza i swego brata Aleksandra.

Wybrane dzieła

• Adiutant sztabowy z 1830 roku (1869), 37,5 x 46 cm, Muzeum Narodowe w Warszawie
• Droga wśród drzew (1870), 35 x 28 cm, Muzeum Narodowe w Krakowie
• Jabłoń nad potokiem (ok. 1868), 35 x 45 cm, Muzeum Narodowe w Krakowie
• Konna kawalkada w brzezince (1870-71), 65,5 x 117 cm, Muzeum Narodowe w Warszawie
• Krajobraz jesienny - studium pejzażu (1868-69), 12,5 x 23,5 cm. Muzeum Narodowe w Warszawie
• Krajobraz leśny (1866), 33 x 43 cm, Muzeum Narodowe w Krakowie
• Krajobraz o wschodzie słońca - przedświt (1869), 26,5 x 36,5 cm, Muzeum Narodowe w Warszawie
• Noc (1872-73), 48 x 80 cm, Muzeum Narodowe w Warszawie
• Obóz Cyganów I (1867-68), 40 x 63 cm, Muzeum Narodowe w Krakowie
• Obóz Cyganów II (1867-68), 16 x 38 cm, Muzeum Narodowe w Krakowie
• Patrol powstańczy - pikieta (1872-73), 60 x 110 cm, Muzeum Narodowe w Warszawie
• Patrol powstańczy przy ognisku (1872), Muzeum Narodowe w Poznaniu
• Pogrzeb mieszczanina (1868), 26 x 36 cm, Muzeum Narodowe w Warszawie
• Polowanie w lesie (1872), 27 x 32 cm, Muzeum Narodowe w Warszawie
• Potyczka z Tatarami (1867), 47 x 53 cm, Muzeum Sztuki w Łodzi
• Powstaniec z 1863 roku (1869), 31 x 24 cm, Muzeum Narodowe w Warszawie
• Rzeka (1868-70), 24,8 x 32,9 cm, Muzeum Górnośląskie, Bytom
• Scena powstańcza w nocy (ok. 1869), 54,5 x 82 cm. Muzeum Narodowe w Warszawie
• Sosny. Studium do obrazu "Czerkiesi pędzący do ataku" (1868), 43 x 29 cm, Muzeum Śląskie w Katowicach
• Szarża rosyjskiej artylerii konnej (1867), 40 x 60 cm, Muzeum Narodowe w Warszawie
• Trębacz - Z polowania (ok. 1872), 17 x 22 cm, Muzeum Okręgowe w Toruniu
• Wyjazd na polowanie I (1871), 65 x 116 cm, Muzeum Narodowe w Poznaniu
• Wyjazd na polowanie II (1871), 66 x 116 cm, Muzeum Narodowe w Warszawie
• Wymarsz powstańców ze wsi w 1863 roku (1867), 17,3 x 28,7 cm, Muzeum Narodowe w Warszawie
• Zima w małym miasteczku (1872), 76 x 126 cm, Muzeum Narodowe w Warszawie
• Zwiad kozaków kubańskich (1868-69), 42 x 66,5 cm, Muzeum Narodowe w Warszawie