Marceli Nencki

Wilhelm Marceli Nencki (ur. 15 stycznia 1847 w Boczkach, zm. 14 października 1901 w Petersburgu) – polski lekarz, chemik, fizjolog, powstaniec styczniowy.

Urodził się w Boczkach, na Ziemi Sieradzkiej z ojca Wilhelma i matki Katarzyny Serwaczyńskiej, która urodziła jeszcze sześcioro dzieci. Ojciec, właściciel Sikucina i Kobyli Miejskiej, prowadził wzorowe gospodarstwo. Marceli w wieku 9 lat został wysłany do szkoły w Piotrkowie Trybunalskim, którą ukończył w 1863 roku. Po wybuchu powstania styczniowego wraz z bratem Adamem i kilkoma kolegami wstąpił do oddziału Józefa Oxińskiego.

Po upadku powstania musiał opuścić zabór rosyjski. Udał się do Krakowa gdzie został studentem wydziału filozoficznego na Uniwersytecie Jagiellońskim. Na skutek nacisków rosyjskich musiał opuścić Kraków. Wyjechał do Drezna gdzie znalazł oparcie u Józefa Ignacego Kraszewskiego, za którego radą podjął studia w Jenie, a od 1865 roku w Berlinie. Tam przeniósł się na wydział lekarski, który ukończył w 1870 roku. W tym samym roku uzyskał doktorat za pracę "Utlenianie ciał aromatycznych w organizmie zwierzęcym". Jeszcze jako student ogłaszał prace z zakresu wytwarzania cukrów w organizmie oraz rezultaty z badań mocznika. Zapewne w tym okresie przeszedł na kalwinizm, podobnie jak jego brat Leon Nencki.

W latach 1870-1872 pracował w Akademii Przemysłowej pod kierunkiem Adolfa von Baeyera (1835-1917), dzięki któremu został członkiem Niemieckiego Towarzystwa Chemicznego. W 1872 został asystentem na Uniwersytecie w Bernie jako docent chemii lekarskiej, od 1873 roku jako profesor. W Bernie stworzono dla niego specjalną katedrę chemii fizjologicznej, a jego wykłady przyciągały uczonych z całej Europy. W latach 1888-91 był także profesorem bakteriologii. Badał związki azotowe, kwas moczowy, mocznik i ich pochodne. W latach 1884-86 był dziekanem wydziału lekarskiego. Nadano mu (wraz z rodziną) obywatelstwo kantonu berneńskiego.

Ostatnie 10 lat życia spędził w Petersburgu, gdzie zapewniono mu bardzo dobre warunki prowadzenia pracy naukowej. Kontynuował tam pracę nad chemią soków żołądkowych z Iwanem Pawłowem. Zlecono mu badana dotyczące zwalczania cholery. W 1895 r. walczył z epidemią księgosuszu.

Znał osiem języków, opublikował w różnych językach 174 prace. Żałował jednak swej decyzji przeniesienia się do Rosji, nie czuł się tam dobrze, utrzymywał kontakty z Polakami. W 1897 roku, na jubileusz 25-lecia pracy naukowej przyznano mu rangę generała. Nencki prosił o prawo nienoszenia munduru. Ożenił się 30 sierpnia 1873 roku z Marią Heleną Schultzen, miał z nią syna - lekarza. Wakacje spędzał w Boczkach. Hodowano tam dla niego pawie dla celów naukowych.

Badając chemizm bakterii odkrył m.in. bakterie zdolne do życia w atmosferze beztlenowej. Wynalazł także nowy środek leczniczy nazwany salolem.

Był członkiem honorowym Poznańskiego Towarzystwa Przyjaciół Nauk.

Zmarł 14 października 1901 roku w Petersburgu. Pochowany został na cmentarzu ewangelicko-reformowanym w Warszawie. Zachował się tam jego pomnik z rzeźbą na nagrobku. W 1907 roku w drodze wdzięczności za zasługi dla nauki polskiej i światowej postawiono mu także pomnik w zakładzie chemii lekarskiej na Uniwersytecie Jana Kazimierza we Lwowie. W 1904 roku w Brunszwiku opublikowano jego prace zebrane w dwóch tomach pt. "Opera omnia" (razem prawie 2.000 stron). W 1918 roku powstał w Warszawie istniejący do dziś Instytut Biologii Doświadczalnej im. Marcelego Nenckiego PAN.