Maria Dmochowska

Maria Dmochowska z domu Lipska (ur. 18 lipca 1930 w Warszawie, zm. 10 lutego 2017 tamże) – polska polityk, lekarka i urzędnik państwowy, wiceprezes Instytutu Pamięci Narodowej, posłanka na Sejm X, I i II kadencji, członkini prezydium zarządu i rzecznik prasowy Światowego Związku Żołnierzy Armii Krajowej.

W trakcie II wojny światowej należała do Armii Krajowej (pseud. Maja, Kompania Lotnicza dowodzona przez porucznika Tadeusza Gaworskiego, pseud. Lawa, Grupa Kampinos). Uczestniczyła w walkach w Puszczy Kampinoskiej latem 1944. Od 1945 do 1950 mieszkała w Warszawie, uczyła się w VII Liceum Ogólnokształcącym im. Juliusza Słowackiego, była instruktorką ZHP. Za sprzeciwianie się procesowi poddawania ZHP kontroli partii komunistycznej uniemożliwiono jej studiowanie w rodzinnym mieście. W 1955 ukończyła studia na Wydziale Lekarskim Akademii Medycznej w Łodzi, następnie uzyskała stopień doktora nauk medycznych oraz specjalizacje w dziedzinie hematologii i organizacji ochrony zdrowia.

Za otwarte występowanie w obronie prześladowanych przez PZPR współpracowników pochodzenia żydowskiego w latach 1967–1968 została usunięta z Akademii Medycznej. W latach 70. związała się z opozycją demokratyczną. Do „Solidarności” wstąpiła w 1980, wchodziła w skład zarządu regionu łódzkiego. Była delegatem na I KZD związku w Gdańsku. Została internowana pierwszego dnia stanu wojennego, zwolniono ją pod koniec marca 1982, po czym nadal działała w podziemnych strukturach łódzkiej „Solidarności”.

W 1989 została posłanką X kadencji z ramienia Komitetu Obywatelskiego (przystąpiła do ROAD). Zasiadała także w Sejmie I oraz II kadencji z listy Unii Demokratycznej. Sprawowała mandat radnej sejmiku łódzkiego w latach 1998–2002 z rekomendacji Unii Wolności. Od grudnia 2000 pracowała jako doradca prezesa Instytutu Pamięci Narodowej. W dniu 31 maja 2006 została przez Janusza Kurtykę powołana na stanowisko wiceprezesa IPN. Na stanowisku pozostała także po objęciu stanowiska prezesa IPN przez Łukasza Kamińskiego w 2011. Funkcję tę pełniła do 30 czerwca 2012.

W 2008 wystosowała list do Lecha Wałęsy, protestując publicznie przeciwko decyzji Janusza Kurtyki o wydaniu w wydawnictwie Instytutu IPN książki autorstwa Piotra Gontarczyka i Sławomira Cenckiewicza SB wobec Lecha Wałęsy poświęconej głównie rzekomej świadomej współpracy byłego prezydenta ze Służbą Bezpieczeństwa w latach 70.

Była wiceprezesem rady naczelnej Światowego Związku Żołnierzy Armii Krajowej. W 2015 została członkinią prezydium i rzecznikiem prasowym tej organizacji. Weszła w skład zarządu Stowarzyszenia Wolnego Słowa. Odznaczona Krzyżem Armii Krajowej oraz Krzyżem Kawalerskim, Oficerskim i Komandorskim Orderu Odrodzenia Polski, a także Krzyżem Wolności i Solidarności. 21 października 2011 została powołana w skład Kapituły Orderu Odrodzenia Polski.

Jej bratem był Jan Józef Lipski, a siostrą Zofia Celińska. Była ciotką Andrzeja Celińskiego.