Mártha Eggerth

Mártha Eggerth lub Marta Eggerth (ur. 17 kwietnia 1912 w Budapeszcie, zm. 26 grudnia 2013 w Rye (Nowy Jork)) – węgierska śpiewaczka operetkowa (sopran koloraturowy) i aktorka, żona Jana Kiepury.

Uważana za cudowne dziecko – już w 1922 występowała w budapeszteńskim Teatrze Węgierskim (Magyar Színház), w 1923 w Węgierskiej Operze Państwowej (Magyar Állami Operaház), w kolejnych latach we wszystkich ważniejszych operach europejskich (śpiewała lalkę Olimpię w Opowieściach Hoffmanna Jacques’a Offenbacha, a potem także partię Małgosi w Jasiu i Małgosi Engelberta Humperdincka).

Zamiłowanie do śpiewu i muzyki odziedziczyła po rodzicach. Jej ojciec, dyrektor banku, był uznanym koneserem muzyki, zaś jej matka, Tilly Herzog, uczyła śpiewu na Akademii Muzycznej w Budapeszcie (później dla córki zrezygnowała ze swej kariery).

Młodsza siostra Imre Kálmána, którą poznała po jednym z peszteńskich występów, przedstawiła ją swemu bratu pracującemu w Wiedniu. Kálmán obsadził ją w głównej roli w swojej operetce Fiołek z Montmartre, wystawianej w wiedeńskim teatrze Johanna Straussa. Spektakl zaproszono m.in. do hamburgskiej Volksoper, dzięki czemu Eggerth stała się słynna również w Niemczech.

W 1927 otrzymała z Berlina propozycję roli w filmie, która rozpoczęła jej karierę filmową. Na zaproszenie reżysera filmowego Richarda Eichberga brała udział w produkcji filmowej w Londynie, potem związała się z berlińską wytwórnią filmową UFA.

Jej nazwisko na stałe wpisało się do historii kina węgierskiego, ponieważ u boku Pála Jávora wystąpiła w głównej roli w pierwszym węgierskim filmie dźwiękowym Csak egy kislány van a világon (Jedyna panna na świecie). Ciekawostką jest, że produkcja pierwotnie miała być filmem niemym, co zresztą wyraźnie widać po grze aktorskiej.

W swojej ojczyźnie nagrała tylko ten jeden film. W latach 1930–1936 była gwiazdą w 40 filmach. W węgierskim filmie wystąpiła jeszcze jako brunetka, później występowała jako blondynka.

W swych zagranicznych kontraktach miała zastrzeżone, że w każdym filmie zaśpiewa przynajmniej jedną piosenkę po węgiersku.

W 1936 poślubiła światowej sławy polskiego tenora Jana Kiepurę – jednego z ówczesnych ideałów mężczyzny, którego poznała podczas współpracy z UFA. Odtąd często występowali razem, lecz sama pozostawała raczej w cieniu swego słynnego męża. W tamtych czasach byli jedną z najbardziej znanych par miłosnych. W 1938 przeprowadzili się na południe Francji, potem wyemigrowali do Stanów Zjednoczonych (jedno z rodziców Eggerth oraz matka Kiepury mieli żydowskie korzenie).

Dopiero w 1940 powróciła na deski teatru w musicalu Higher and Higher, który okazał się wielkim sukcesem. Wkrótce została jedną z gwiazd musicali na nowojorskim Broadwayu, gdzie prezentowała nie tylko swoje wysokie umiejętności wokalne, ale i taneczne. Od 1943 zagrała 2000 razy główną rolę w Wesołej wdówce w Majestic Theatre.

Ponadto dużo koncertowała, m.in. w Rio de Janeiro, São Paulo, na Kubie i w Kanadzie.

Jej kariera w Hollywood trwała bardzo krótko, bo zaledwie rok (1942–1943). Zagrała w 2 filmach wytwórni Metro-Goldwyn-Mayer z Judy Garland i Gene’em Kellym kojarzonych bardziej z tą pierwszą niż z nią. Mieszkała z dala od męża, rezydującego w Nowym Jorku, co na dłuższą metę było dla niej nie do zniesienia. Ponadto uważała, że niewystarczająco realizuje się artystycznie, grając w hollywoodzkich produkcjach.

W 1947 wróciła z mężem do Europy, gdzie krótko występowała w Operze paryskiej. Zagrała też w 4 filmach.

Po śmierci męża, z którym miała 2 synów – Jana Tadeusza (ur. 1944) i Mariana Wiktora (ur. 1950), postanowiła zakończyć swoją karierę wokalną, jednak jej matka odwiodła ją od tego pomysłu. Dużo koncertowała, wielokrotnie odwiedzała Polskę (w 1989 śpiewała m.in. na festiwalu w Łańcucie).

W 1992 wystąpiła w wiedeńskiej Robert Stolz Revue Servus Du, zaś 90. urodziny świętowała w wiedeńskim Theater an der Wien.

W 2003 Patria Music wydała podwójną retrospektywną płytę CD z utworami śpiewanymi przez artystkę pt. My Life My Song.

6 kwietnia 2006 wystąpiła w koncercie w nowojorskiej Scandinavia House/Victor Borge Hall.

W 2012 roku została odznaczona przez prezydenta Komorowskiego Krzyżem Kawalerskim Orderu Zasługi Rzeczypospolitej.

Od 1939 nie odwiedziła ojczystych Węgier.

***