Milton Friedman

Milton Friedman (ur. 31 lipca 1912 w Nowym Jorku, zm. 16 listopada 2006 w San Francisco) – ekonomista amerykański, twórca monetaryzmu, laureat nagrody Banku Szwecji im. Alfreda Nobla w dziedzinie ekonomii w 1976 roku (wcześniej otrzymał John Bates Clark Medal, 1951), przedstawiciel chicagowskiej szkoły ekonomii. Zdecydowany obrońca i propagator wolnego rynku. W książce Kapitalizm i wolność proponował minimalizację roli rządu w gospodarce wolnorynkowej, w celu zapewnienia politycznej stabilności i wolności. Jego książka Wolny wybór odegrała wielką rolę w kształtowaniu postaw antysocjalistycznych.

Życiorys

Urodził się w rodzinie żydowskich imigrantów pochodzących z miejscowości Beregszász na Węgrzech (obecnie miejscowość ta leży w granicach Ukrainy i nosi nazwę Berehowe). Studiował na Rutgers University (stan New Jersey), następnie na Uniwersytecie w Chicago. Pracował w instytucjach rządowych (Komitet Zasobów Narodowych, Narodowe Biuro Badań Ekonomicznych, Departament Skarbu), w 1946 obronił doktorat na Columbia University. Od 1948 wieloletni profesor uniwersytetu w Chicago. Zaliczany do czołowych postaci chicagowskiej szkoły ekonomii.

Uznał podaż pieniądza za główny czynnik wpływający na poziom produktu narodowego brutto, inflacji przypisując jedynie rolę zjawiska pieniężnego; zalecał zwiększanie podaży pieniądza w tempie odpowiadającym wzrostowi produktu narodowego brutto, co miało zapewnić stabilizację gospodarczą. W latach 60. prowadził dyskusję nad koncepcją Negative Income Tax (NIT), (wypracowana przez Juliet Rhys-Williams w latach 40. XX wieku), czyli nad dofinansowaniem zarabiających poniżej określonej kwoty, przy jednoczesnej likwidacji wszelkich zasiłków społecznych. Interwencjonizmowi państwa w gospodarkę przeciwstawiał system gospodarki rynkowej opartej na własności prywatnej, wolnej konkurencji i indywidualnej przedsiębiorczości. Atakował politykę fiskalną państwa, a szczególnie wysokie wydatki na cele socjalne, zasiłki dla bezrobotnych i ubezpieczenia społeczne, które pociągają za sobą wysokie podatki ograniczające działalność przedsiębiorstw i hamujące procesy wzrostu gospodarczego. Uznał, że ekonomiczne funkcje państwa powinny być ograniczone, a jego działalność winna się koncentrować na zapewnieniu zewnętrznego bezpieczeństwa państwa oraz na stworzeniu mechanizmu rynkowego. Proponował wprowadzenie zasady wolnego handlu międzynarodowego oraz odchodzenie od polityki protekcjonizmu celnego. Był ostrym krytykiem doktryny Keynesa.

W 1976 otrzymał nagrodę Banku Szwecji im. Alfreda Nobla w dziedzinie ekonomii za dokonania w zakresie analizy konsumpcji, historii i teorii monetarnej oraz za pokazanie złożoności polityki stabilizacji. Rok wcześniej Friedman przebywał w Chile, gdzie wygłosił serię wykładów na tematy gospodarcze; wkrótce rząd chilijski (pod kierownictwem generała Pinocheta) został wsparty wieloma doradcami ekonomicznymi z chicagowskiej szkoły ekonomii (grupę tych chilijskich ekonomistów nazwano Chicago Boys), a Nagroda Nobla dla Friedmana spotkała się z silnymi protestami obrońców praw człowieka. Przedmiotem kontrowersji była nie tylko współpraca Friedmana z dyktaturą w Chile, ale również kontrowersyjne poglądy, przez wielu uważane za antydemokratyczne. Szczególnie znane w tym kontekście są wypowiedzi Williama F. Buckley'a Jr., a zwłaszcza Arthura Laffera ("Chcesz udowodnić, że Milton Friedman jest faszystą? To proste. Zacytuj go."). Jednak sam Friedman wielokrotnie podkreślał, że jest wielkim przeciwnikiem autorytaryzmu i wierzy w wolność jednostki.

Był członkiem zespołu doradców ekonomicznych prezydentów Nixona oraz Reagana. Tzw. reaganomikę. W 1988 Milton Friedman został uhonorowany Prezydenckim Medalem Wolności oraz Narodowym Medalem Naukowym.

Zmarł 16 listopada 2006 roku w szpitalu w San Francisco. Przyczyną śmierci były problemy kardiologiczne.

Wybrane publikacje

Napisał między innymi:

• Essays in Positive Economics (1953)
• A Theory of the Consumption Function (1957)
• Kapitalizm i wolność (1962, wydanie polskie 1984)
• A Monetary History of the United States 1867-1960 (współautor, 1963)
• Wolny wybór (współautor, 1980, wydanie polskie 1996)
• Monetary Trends in the United States and the United Kingdom (współautor, 1982)
• The Tyranny of the Status Quo (współautor, 1984)
• The Essence of Friedman (1984)
• Money Mischief (1992)

Niektóre prace napisał z żoną, Rose Friedman.