Oscar Wilde

Oscar Fingal O'Flahertie Wills Wilde (ur. 16 października 1854 w Dublinie, zm. 30 listopada 1900 w Paryżu) – irlandzki poeta, prozaik, dramatopisarz i filolog klasyczny. Przedstawiciel modernistycznego estetyzmu.

Życie i twórczość

Był synem znanego chirurga, okulisty i laryngologa Sir Williama Wilde'a i Lady Jane Wilde, poetki, która prowadziła jeden z najznamienitszych salonów literackich Dublina. Zajmowała się też tłumaczeniem literatury niemieckiej, była zaangażowana w ruch polityczny "Młoda Irlandia"; publikowała tam pod pseudonimem Speranza.

Młody Oscar Wilde odbierał edukację najpierw w Portora Royal School w Enniskillen (1864-1871), a następnie w Trinity College w Dublinie (1871-1874). Już tam zyskał opinię wybitnie zdolnego, którą potwierdził studiując w latach 1874-1878 w Magdalen College w Oxfordzie. We wszystkich szkołach wyróżniał się, zdobywał nagrody i stypendia. W Oksfordzie w roku 1878 zdobył pierwszy laur poetycki za wiersz "Ravenna". Na uniwersytecie znany był szczególnie ze swego błyskotliwego humoru i daru wymowy, z drugiej strony wyróżniał się ekstrawagancją. Demonstrował swoją zniewieściałość, nosił długie włosy, drwił z "męskich" zawodów sportowych, a swoje pokoje przystrajał pawimi piórami, kwiatami, porcelaną i innymi bibelotami. W tym okresie stał się przedstawicielem estetyzmu (ang. Aestheticism), który głosił hasło "sztuka dla sztuki" (fr, "L`art pour l`art").

Postawa i poglądy Wilde'a z jednej strony były wyszydzane, np. w operetce Giberta i Sullivana Patience (1881), lecz z drugiej – podziwiane i modne, a on stał się z czasem bywalcem salonów i arbitrem w sprawach sztuki.

W roku 1882 pojechał z cyklem wykładów do Stanów Zjednoczonych. W 1884 r. ożenił się z Constance Lloyd i miał z nią dwójkę dzieci, synów Cyrila (1885) i Vyvyana (1886), którzy obaj przyjęli później nazwisko Holland. Wilde w latach 1887-1889 pracował jako dziennikarz w Pall Mall Gazette, potem był wydawcą Woman's World.

W tym okresie napisał Szczęśliwego księcia i inne opowiadania (The Happy Prince and Other Tales, 1888) oraz powieść Portret Doriana Graya (The Picture of Dorian Gray, 1890). Później, z dużą regularnością, prawie co rok, publikował odznaczające się błyskotliwym humorem satyryczne komedie. Dopiero te dzieła przyniosły mu większe uznanie u czytelników.

Wachlarz Lady Windermere (Lady Windermere's Fan, 1892), wystawiony w St James's Theatre w 1892 r., Kobieta bez znaczenia (Woman of No Importance, 1894), Mąż idealny (An Ideal Husband, 1895), Bądźmy poważni na serio (The Importance of Being Earnest, 1895), należą do jego mistrzowskich dzieł.

W 1893 r. wydawca, ze względów obyczajowo-religijnych, nie zgodził się na wystawienie sztuki Wilde'a Salomé, premiera sceniczna odbyła się w Paryżu, gdzie dokonała tego Sarah Bernhardt. Treść sztuki stała się osnową wczesnej opery Ryszarda Straussa o tym samym tytule (1905).

Oscar Wilde był biseksualistą. Jak sam mówił, kultywował pederastię na wzór starożytnych Greków. Miał kilku kochanków, m.in. Roberta Rossa, który był również jego oddanym przyjacielem. Innym z kochanków Wilde'a był lord Alfred Douglas, którego nazywał "Bosie". Jego ojciec, markiz Queensberry, John Sholto Douglas, publicznie znieważył Wilde'a, zostawiając w klubie notkę, w której napisał z błędem ortograficznym "Mr. Wilde posing as a Somdomite".

W związku z tym Wilde oskarżył markiza o zniesławienie. Niektórzy uważali, że to jego kochanek podjudzał go do złożenia pozwu przeciw ojcu. W sądzie Wilde przegrał sprawę.

6 kwietnia 1895 r. Wilde został aresztowany i oskarżony o kontakty homoseksualne (w tamtych czasach karalne w Wielkiej Brytanii). Sąd skazał go na 2 lata ciężkich robót, karę odbywał w więzieniu w Reading pod Londynem. Jego żona zmieniła nazwisko na Constance Holland, zabrała dzieci i wyjechała z kraju.

Podczas pobytu w więzieniu (1895-1897) napisał De Profundis, zawierający 30 tys. słów autobiograficzny list-monolog, który był zaadresowany do Alfreda Douglasa. Został on opublikowany dopiero po śmierci Wilde'a, w 1905 roku (w wersji okrojonej), a potem w 1949 w całości.

W więzieniu Wilde podupadł na zdrowiu, a jego stan finansowy po wyjściu na wolność był godny pożałowania. Pod zmienionym nazwiskiem, jako Sebastian Melmoth, wyjechał na kontynent i tam spędził ostatnie lata życia. W tym okresie opublikował słynny poemat Ballada o więzieniu w Reading (The Ballad of Reading Gaol, 1898). Zmarł w podrzędnym paryskim hoteliku "Hotel d'Alsace" z powodu zapalenia opon mózgowych. Miał 46 lat. Na łożu śmierci przeszedł na katolicyzm. Początkowo pochowany na cmentarzu Cimetière de Bagneu, później jego szczątki zostały przeniesione na cmentarz Père Lachaise.

Utwory Oscara Wilde'a na język polski tłumaczyli między innymi: E. Berberyusz, Antoni Libera, M. Feldmanowa, Jan Kasprowicz, A. Tretiak, J. Pudełek, J. Korniłowiczowa, C. Wojewoda i B.J. Korzeniowski.

Życie Oscara Wilde'a stało się podstawą do nakręcenia dwóch filmów fabularnych: Procesy Oskara Wilde'a (The Trials of Oscar Wilde, 1960) z Peterem Finchem w roli głównej i Wilde (1997) z Stephenem Fry'em.

Wybrane utwory Oscara Wilde'a

• Szczęśliwy książę i inne opowieści (The Happy Prince and Other Stories, 1888)
• Portret Doriana Graya (The Picture of Dorian Gray, 1890)
• Zbrodnia lorda Artura Savile'a i inne opowiadania (Lord Arthur Savile's Crime and Other Stories , 1891)
• Wachlarz Lady Windermere (Lady Windermere's Fan, 1892)
• Kobieta bez znaczenia (A Woman of No Importance, 1893)
• Mąż idealny (An Ideal Husband, 1895)
• Bądźmy poważni na serio (The Importance of Being Earnest, 1895)
• De Profundis (1905)
• Ballada o więzieniu w Reading (The Ballad of Reading Gaol, 1898)