Peter O'Toole

Peter Seamus O’Toole (ur. 2 sierpnia 1932 w Connemara w Irlandii, zm. 14 grudnia 2013 w Londynie) – irlandzki aktor filmowy i telewizyjny, producent i reżyser.

Przyszedł na świat w rodzinie rzymskokatolickiej irlandzkiego bukmachera Patricka Josepha O’Toole i urodzonej w szkockiej arystokratycznej protestanckiej rodzinie pielęgniarki Constance Jane z domu Ferguson. Kiedy ukończył pierwszy roczek, rodzina przeniosła się do północnej Anglii. Od 1937 roku dorastał w Leeds. Jako chłopiec marzył o zostaniu dziennikarzem. Mając czternaście lat dorabiał jako posłaniec i doręczyciel, a niebawem reporter gazety Yorkshire Evening News. Uczęszczał przez osiem lat do szkoły katolickiej. W wieku siedemnastu lat pojawił się po raz pierwszy na scenie Leeds Civic Theatre. Służył przez dwa lata jako radiotelegrafista w Królewskiej Brytyjskiej Flocie Królewskiej. W latach 1952-1954 uczęszczał do Królewskiej Akademii Sztuk Dramatycznych w Bloomsbury, w dzielnicy centralnego Londynu, gdzie za otrzymane stypendium kontynuował naukę w Abbey Theatre’s Drama School w Dublinie. Występował jako szekspirowski Hamlet oraz m.in. w spektaklu Johna Osborne Spójrz z gniewem za siebie (Look Back In Anger) w Bristol Old Vic w Bristolu, londyńskim Royal Court Theatre i Royal Shakespeare Company w Stratford-on-Avon, gdzie zagrał szekspirowskie kreacje Tersytesa w Troilus i Kresyda, Petruchia w Poskromienie złośnicy i Shylocka w Kupiec wenecki.

Swoją karierę ekranową zapoczątkował gościnną rolą pierwszego żołnierza w jednym z odcinków przygodowego serialu familijnego Szkarłatny kurzyślad (The Scarlet Pimpernel, 1956). Na kinowym ekranie zadebiutował w trzech filmach – adaptacji książki Roberta Louisa Stevensona Porwany za młodu (Kidnapped, 1960), Dzień, w którym obrabowano Bank Anglii (The Day They Robbed the Bank of England, 1960) w roli kapitana Fitcha i przygodowym dramacie kryminalnym Niewinne dzikusy (The Savage Innocents, 1960) u boku Anthony’ego Quinna jako pierwszy kawalerzysta. Odniósł sukces tytułową charyzmatyczną kreacją brytyjskiego archeologa, podróżnika, wojskowego i agenta wywiadu Thomasa E. Lawrence’a w dramacie przygodowym Davida Leana Lawrence z Arabii (Lawrence of Arabia, 1962), za którą odebrał nagrodę Brytyjskiej Akademii Filmowej (BAFTA) i zdobył nominację do nagrody Oscara i dwie nominacje do Złotego Globu. Wcielił się w tytułowego bohatera powieści Josepha Conrada Lord Jim (1965), a także: Anioła w filmie Biblia (The Bible: In the Beginning..., 1966) i angielskiego nauczyciela Pu Yi, ostatniego cesarza Chin w dramacie historycznym Bernardo Bertolucciego Ostatni cesarz (The Last Emperor, 1987).

Kolejne wielkie role, które przyniosły mu nominacje do nagrody Oscara to angielski Król Henryk II w dramacie historycznym Becket (1964), Henryk II w dramacie historycznym Lew w zimie (The Lion in Winter, 1968), Arthur Chipping w dramacie muzycznym Żegnaj Chips (Goodbye, Mr. Chips, 1969), czternasty hrabia Jack Gurney w komedii muzycznej Wyższe sfery/Klasa rządząca (The Ruling Class, 1972), reżyser Eli Cross udzielający schronienia ściganemu przez policję eks-ochotnikowi z Wietnamu w czarnej komedii Kaskader z przypadku (The Stunt Man, 1980), aktor po przejściach alkoholowych w komedii Mój najlepszy rok (My Favorite Year, 1982) oraz starzejący się aktor Maurice posiadający kilka drobnych sukcesów w melodramacie komediowym Wenus (Venus, 2006). Za rolę biskupa Cauchona w telewizyjnym dramacie historycznym Joanna D’Arc (Joan of Arc, 1999) odebrał nagrodę Emmy. W 2003 roku otrzymał honorowego Oscara za całokształt artystyczny.

W 1999 roku zadebiutował jako reżyser i producent komediodramatu telewizji BBC Jeffrey Bernard jest niedysponowany (Jeffrey Bernard Is Unwell).

***