Povilas Plechavičius

Povilas Plechavičius (ur. 1 lutego 1890 w majątku koło Możejek na Żmudzi, zm. 19 grudnia 1973 w Chicago) – generał litewski.

Młodość i początki kariery na Litwie

Urodził się na Żmudzi, w rodzinie o polskich korzeniach (w niektórych źródłach podaje się polski odpowiednik nazwiska Paweł Plechowicz). Żoną Plechavičiusa była Polka, Joanna Lesiecka (Plechavičienė). W 1908 roku ukończył gimnazjum w Moskwie, później uczył się w tamtejszych Instytucie Handlowym, by w 1914 roku ukończyć Wojskową Szkołę Kawalerii w Moskwie. W czasie I wojny światowej walczył w armii rosyjskiej na frontach niemieckim, austriackim i tureckim. Po rewolucji z 1917 roku współpracował z wojskami białej Rosji, walczył w Donbasie i na Kaukazie. W 1920 roku powrócił na Litwę, zaciągnął się do nowo utworzonej armii młodego państwa, szybko się wybijając. W 1922 roku wysłano go na kurs wojskowy do Pragi, który ukończył na początku 1926 roku. W grudniu tego samego roku wziął udział w zamachu wojskowym na demokratycznie wybrane władze - przeprowadził go z inspiracji Antanasa Smetony. Do 1928 roku kierował litewskim sztabem generalnym, potem przeszedł w stan spoczynku.

Działalność w czasie II wojny światowej

Na początku wojny światowej nie angażował się politycznie ani wojskowo. Dopiero w listopadzie 1943 roku wziął udział w konwencji kilkudziesięciu działaczy litewskich, na której uzgodniono, że Litwini poprą utworzenie narodowych sił zbrojnych pod nazwą Lietuvos Vėtinė Rinktinė (LVR). Komendantem formacji został Plechavičius, który wraz z patriotycznie nastawionymi działaczami litewskimi uznał zmianę sytuacji na froncie niemiecko-radzieckim za szansę na odbudowę litewskiej państwowości. 13 lutego 1944 roku zostało podpisane porozumienie o utworzeniu LVR. 16 lutego tego roku Plechavičius wygłosił przez radio przemówienie, w którym wezwał ochotników do wstępowania w szeregi LVR. Inicjatywa spotkała się ze dużym społecznym poparciem i zainteresowaniem ze strony ochotników. Oddziały LVR walczyły nie tylko z partyzantką sowiecką, ale przede wszystkim z polską Armią Krajową, którą uznały za główne zagrożenie dla wpływów litewskich na Wileńszczyźnie. 1 kwietnia oddziały Plechavičiusa wkroczyły do Wilna. Największa ich bitwa z AK miała miejsce 13/14 maja w Murowanej Oszmiance (→ Bitwa pod Murowaną Oszmianką), gdzie Litwini zostali pokonani. 9 maja Niemcy zażądali przejęcia kontroli nad oddziałami litewskimi; wobec stanowczego sprzeciwu strony litewskiej zareagowali rozwiązaniem LVR oraz aresztowaniem 15 maja Plechavičiusa wraz z resztą sztabu formacji i jego przewiezieniem do obozu w Salspils pod Rygą.