Smaragd Łatyszenko

Smaragd, imię świeckie: Paweł Antonowicz Łatyszenko, niekiedy spotykany zapis Łatyszenkow – rosyjski duchowny prawosławny.

Urodził się w rodzinie kapłana prawosławnego. Ukończył seminarium duchowne w Wilnie jako najlepszy absolwent w swoim roczniku i został skierowany na dalsze kształcenie w Petersburskiej Akademii Duchownej. Studia zakończył w 1909. W tym okresie złożył śluby zakonne i udał się do Chełma jako inspektor miejscowego seminarium duchownego, a następnie jego rektor. Otrzymał wówczas godność archimandryty. W czasie I wojny światowej, podczas rosyjskiej okupacji Galicji Wschodniej, przebywał we Lwowie jako bliski współpracownik nadzorującego struktury prawosławne w Galicji arcybiskupa Eulogiusza[1].

W 1922 planowana była jego chirotonia na biskupa słuckiego, wikariusza eparchii grodzieńskiej, do której jednak nie doszło z powodu konfliktu z metropolitą warszawskim Jerzym. Jego podłożem była przyszłość Kościoła prawosławnego w Polsce - archimandryta Smaragd uważał wszelkie próby oderwania się go od Rosyjskiego Kościoła Prawosławnego za sprzeczne z kanonami Cerkwi i czynnie popierał działania arcybiskupa Eleuteriusza (Bogojawlenskiego) i biskupa Włodzimierza (Tichonickiego), otwarcie sprzeciwiające się działalności metropolity Jerzego, zwolennika autokefalii dla Kościoła w Polsce. Zaangażowanie archimandryty w wewnętrzne spory na tym tle doprowadziło do jego suspendowania pod zarzutem przedłużającej się nieobecności w eparchii, w której powinien był zamieszkiwać. Metropolita zachował tę decyzję w mocy, chociaż duchowny wykazał, że przebywał czasowo u swojego ojca.

Zdaniem ks. Mariana Bendzy zarówno różnice zdań w sprawie przyszłości Kościoła, jak i poczucie osobistej krzywdy doprowadziły archimandrytę do tego, że postanowił zamordować metropolitę warszawskiego. W tym celu zakupił rewolwer i zaczął samodzielnie uczyć się strzelania. 8 stycznia 1923 duchowny towarzyszył swojemu przyjacielowi, biskupowi Włodzimierzowi (Tichonickiemu), pozbawionemu zarządu eparchii za wcześniejszą działalność przeciwko metropolicie, do miejsca przymusowego pobytu - monasteru w Dermaniu. Stamtąd udał się do Warszawy, najpewniej już zdecydowany na dokonanie zamachu.

8 lutego 1923 Smaragd (Łatyszenko) odbył z metropolitą Jerzym dwugodzinną rozmowę, w czasie której usiłował przekonać go do rezygnacji ze starań o autokefalię. Gdy jego starania zakończyły się fiaskiem, zawołał To dla ciebie, kacie prawosławia! i trzykrotnie wystrzelił, zabijając metropolitę strzałem w skroń. Za swój czyn został usunięty ze stanu duchownego, przed sądem stawał już jako osoba świecka.

Skazany za zabójstwo na 12 lat pozbawienia wolności, odbył całą karę w więzieniu mokotowskim. Po odbyciu wyroku wyemigrował do Czechosłowacji.