Stefan Starczewski

Stefan Augustyn Starczewski ps. „Samuel” (ur. 27 maja 1935 w Konstancinie k. Warszawy, zm. 2 października 2014) – polonista, pedagog, socjolog kultury, doktor socjologii, działacz opozycji demokratycznej w Polsce w czasach PRL, jeden z twórców i działacz Komitetu Helsińskiego w Polsce. Były mąż Krystyny Starczewskiej.

W latach 70. współpracował m.in. z Uniwersytetem Ludowym w Radawnicy.

Działalność opozycyjna

W 1976 r. był wśród osób, które po wydarzeniach w Radomiu i Ursusie ruszyły w sierpniu i wrześniu 1976 r. z pomocą prześladowanym uczestnikom zajść. We wrześniu i październiku Grzegorz Boguta, Zbigniew Romaszewski i Stefan Starczewski rozpoczęli akcję zbierania indywidualnych skarg osób represjonowanych i ich rodzin do Prokuratury Generalnej PRL. Skargi zawierały relacje, dotyczące pobić, ścieżek zdrowia, torturowania zatrzymanych.

W 1977, gdy powstało pismo "Zapis", pracował w jego kolportażu.

Był współpracownikiem KOR-u (później KSS "KOR") i Biura Interwencyjnego KSS KOR. W 1978 r. był wśród założycieli pierwszego polskiego niezależnego kwartalnika politycznego – "Krytyki" i został jego pierwszym redaktorem naczelnym. Był nim do 1981 r.

W 1981 r. został kierownikiem Zespołu Oświaty NSZZ "Solidarność" i był szefem grupy negocjującej w sprawach oświaty. Od 13 grudnia 1981 r. do sierpnia 1982 r. był internowany w Białołęce. Od jesieni 1982 r. był członkiem Komitetu Helsińskiego w Polsce. Jednocześnie był członkiem redakcji niezależnego pisma "KOS" (do 1989 r.). Pierwszy numer "KOS-a" ukazał się już 31 stycznia 1982 r., do 1989 r. wydano 165 jego numerów.

W 1988 r. został członkiem Komitetu Obywatelskiego "Solidarność" i w 1989 r. był uczestnikiem rozmów Okrągłego Stołu – był członkiem podzespołu ds. nauki, oświaty i postępu technicznego.

W 1989 r. został wiceministrem kultury w rządzie Tadeusza Mazowieckiego. Był działaczem Unii Wolności i w czasie wyborów parlamentarnych w Polsce w 2001 r. był członkiem Wyborczego Komitetu Honorowego Unii Wolności.

Był redaktorem działu „Kultura narodowa” w monumentalnym opracowaniu: Księga „Dziesięciolecia Polski Niepodległej”, redaktorem całości był Waldemar Kuczyński.

W 2002 r. wystąpił – jako prowadzący – w filmie "Powtórka z życia" w reżyserii Rafała Mierzejewskiego i według scenariusza Mirosława Chojeckiego i Janusza Wejcherta. Film przedstawia "rywalizację" świąt 1 maja i 3 maja na przestrzeni ostatniego stulecia.

Członkostwo w organizacjach

Stefan Starczewski był:

• dyrektorem programowym i członkiem Zarządu Fundacji Kultury w latach 1992–2003,
• przewodniczącym Komisji Literackiej Fundacji Kultury,
• przewodniczącym Rady Fundacji Sztuka i Współczesność,
• prezesem Stowarzyszenia "Inicjatywa 33" (od 2004 r.), ponadto jest członkiem:
• Rady Helsińskiej Fundacji Praw Człowieka,
• Komitetu Helsińskiego w Polsce. Pozostałymi członkami są: Halina Bortnowska Dąbrowska, Teresa Bogucka, Janusz Grzelak, Zbigniew Hołda, Jacek Kurczewski, Wojciech Maziarski, Michał Nawrocki, Marek Antoni Nowicki, Danuta Przywara, Andrzej Rzepliński i Marek Safjan,
• Rady Fundacji Kultury,
• Kapituły Nagrody Wielkiej Fundacji Kultury, która jest przyznawana corocznie – od 1993 r. – wybranym twórcom lub zespołom twórców za wybitne osiągnięcia w dziedzinie kultury. Poza Starczewskim w skład Kapituły wchodzą: Izabella Cywińska, Jan Englert, Maria Janion, Wojciech Krukowski, Edward Pałłasz, Sławomir Pietras, Andrzej Rottermund, Włodzimierz Staniewski, Andrzej Werner i Krzysztof Zanussi
• Rady Programowej Stowarzyszenie przeciw Antysemityzmowi i Ksenofobii "Otwarta Rzeczpospolita".

Odznaczenia

W dniu 23 września 2006 roku Prezydent Rzeczypospolitej Polskiej Lech Kaczyński w 30. rocznicę powstania Komitetu Obrony Robotników odznaczył Stefana Starczewskiego Krzyżem Komandorskim z Gwiazdą Orderu Odrodzenia Polski.