Walerian Stroynowski

Walerian Antoni Stroynowski herbu Strzemię, inna forma nazwiska: Strojnowski, (ur. 14 kwietnia 1759 w Chodaczkowie, zm. 12 listopada 1834 w Petersburgu) – szlachcic polski, podkomorzy buski. Ekonomista, polityk i autor.

Urodził się prawdopodobnie w Chodaczkowie (pow. krzemieniecki), jako syn Benedykta i Marianny. Kształcił się w szkołach pijarskich (Złoczów?), a po ich ukończeniu poświęcił się zawodowi prawnika. Około roku 1780 poślubił Aleksandrę z Tarnowskich (primo voto Michałowa Jełowiecka) starościnę bracławską, z którą dochował się córki – Walerii Tarnowskiej. Rok później (1782) objął stanowisko podkomorzego buskiego. Poseł województwa wołyńskiego na Sejm Czteroletni w latach 1788-1791. Aktywny stronnik reform i jeden z sygnatariuszy Konstytucji 3 maja, deputat do konstytucji z Małopolski. W czasie insurekcji kościuszkowskiej powołany na stanowisko komisarza porządkowego wołyńskiego (15 czerwca 1794). W roku 1795 nabył od Stanisława Poniatowskiego miasteczko i klucz Horochów na Wołyniu, liczący 17 wsi. Wkrótce wykupił także 2, skonfiskowane biskupom unickim, folwarki (Rożyszcze, Żabcze), stając się jednym ze znaczniejszych właścicieli ziemskich Wołynia.

W późniejszych latach senator rosyjski i doradca cara Aleksandra I Romanowa. Zwolennik fizjokratyzmu. Członek Wolnego Towarzystwa Ekonomicznego.

Był bratem Hieronima Stroynowskiego.

Twórczość

1. Zdanie... dane in turno na sesji sejmowej roku 1788 dnia 11 8bris, brak miejsca wydania (1788); w czasie Sejmu Czteroletniego wydano ponadto osobno (pt. Zdanie..., Mowa..., Głos... lub Przymówienie się...) następująco datowane mowy sejmowe Stroynowskiego: 17 i 25 października; 3, 14, 20 (dwie) i 22 listopada; 8, 10 i 15 grudnia 1788; 6, 19 i 26 lutego; 27 marca; 20 kwietnia i 28 maja 1789; 8 października 1790
2. Mowa... na sejmikach wołyńskich trzech powiatów dnia 18 lutego 1792 miana, brak miejsca wydania (1792)
3. Duch prawa o bankructwach i dawności ziemskiej, Łuck 1808
4. O ugodach dziedziców z włościanami, Wilno 1808; przekł. rosyjski: Wilno 1809
5. Discours... présenté au Sénat le 15 avril 1814, Lublin 1814
6. Ekonomika powszechna krajowa narodów, Warszawa 1816; wyd. następne skrócone Warszawa 1912 "Biblioteczka Dzieł Społeczno-Ekonomicznych" nr 6; przekł. rosyjski: Petersburg 1817
7. Mowy sejmowe z roku 1825, w zbiorze: Mowy sejmowe z r. 1825 przez różnych wchodzących do sejmu miane..., Warszawa 1825.

Stroynowski pracował także nad, nieukończonym ostatecznie, dziełem: Traité sur l'état de Rome et de la Toscane.

1. Do Stanisława Augusta 3 listy w zbiorze z lat 1774-1792; rękopis: Biblioteka Czartoryskich, sygn. 736
2. Korespondencja ze Stanisławem Augustem z lat 1788 i 1792; rękopis: Biblioteka Czartoryskich, sygn. 930
3. Korespondencja z córką i zięciem, W. i J. F. Tarnowskimi; rękopis: Państwowe Archiwum Wojewódzkie Kraków (Archiwum Tarnowskich z Dzikowa)
4. Do Jana Śniadeckiego z roku 1804; rękopis: Biblioteka Jagiellońska, sygn. 3128
5. Do S. Staszica z roku 1815, ogł. A. Kraushar w: Towarzystwo Warszawskie Przyjaciół Nauk t. 3, Kraków 1902.

Opracowania dot. twórczości Stroynowskiego

1. Korespondencja Adama Naruszewicza 1762-1796, oprac. J. Platt, Wrocław 1959
2. Akty powstania Kościuszki t. 1, wyd. Sz. Askenazy, W. Dzwonkowski, Kraków 1918
3. Nekrolog, "Kurier Warszawski" 1834 nr 330
4. W. Tarnowska: Mon journal (powst. 1804-1838), rękopis: Biblioteka Jagiellońska, przyb. 112-120/52
5. T. Święcki: Historyczne pamiątki znamienitych rodzin i osób dawnej Polski t. 2, Warszawa 1859
6. F. M. Sobieszczański: "Encyklopedia powszechna" Orgelbranda, t. 24 (1867)
7. T. Korzon: Wewnętrzne dzieje Polski za Stanisława Augusta t: 1-3, 6; Kraków 1882-1884
8. P. Chmielowski: Liberalizm i obskurantyzm na Litwie i Rusi (1815-1823), "Ateneum" 1883 t. 1-3
9. T. Żychliński: Złota księga szlachty polskiej rocznik 6, Poznań 1884, s. 366
10. J. Marchlewski: Der Physiokratismus in Polen, Zurych 1896.