Wasilij Aksionow
- Data urodzenia:
- 20.08.1932
- Data śmierci:
- 06.07.2009
- Inne nazwiska/pseudonimy:
- Wassili Aksjonow, Vasily Aksyonov, Василий Аксёнов, Vasily Aksyonov, Vasily Pavlovich Aksyonov, Васи́лий Па́влович Аксёнов, Гривадий Горпожакс, Wassili Pawlowitsch Aksjonow, Vassili Aksionov
- Kategorie:
- pisarz
- Narodowość:
- rosyjska
- Cmentarz:
- Określ cmentarz
Wasilij Pawłowicz Aksionow (ros. Василий Павлович Аксёнов; ur. 20 sierpnia 1932 w Kazaniu, Tatarska ASRR, zm. 6 lipca 2009 w Moskwie, Rosja) – rosyjski i amerykański pisarz, dramaturg filmowy, scenarzysta. Syn pisarki Jewgieniji Giznburg.
Dzieciństwo i młodość
Ojcem Wasilija Aksionowa był członek biura komitetu obwodowego WKP(b) Tatarskiej ASRR Paweł Aksionow, a matką wykładowca Uniwersytetu Kazańskiego, filolog rosyjska i dziennikarka Jewgienia Giznburg. Oboje rodzice w lutym - kwietniu 1937 r. zostali aresztowani przez NKWD w ramach wielkiej czystki i skazani na 10 lat więzienia i obozu. Przyrodnie rodzeństwo Wasilija – córka Pawła - Maja oraz syn Jewgenii - Aleksiej – trafiło pod opiekę dalszej rodziny, natomiast sam Wasilij, po odmowie władz przekazania go pod opiekę babć, został przymusowo umieszczony w specjalnym, znajdującym się w Kostromie, domu dziecka dla dzieci osób skazanych. W 1938 roku odszukał go tam wujek ze strony ojca i zabrał pod swoją opiekę. Następnie do 1948 r. Wasilij mieszkał u Moti Aksionowej (krewnej ze strony ojca). W tym roku jego matka, uwolniona po zakończeniu wyroku w łagrach na Kołymie, lecz skierowana na bezterminowe osiedlenie w Magadanie, uzyskała po wielokrotnych wnioskach do NKWD zgodę na to, aby syn mógł z nią zamieszkać. Wydarzenia te – spotkanie z matką i młodość przyszłego pisarza w Magadanie – zostały opisane zarówno przez Jewgienię Ginzburg w książce wspomnieniowej o latach spędzonych w łagrach i na zesłaniu "Stroma ściana" (Крутой маршрут), jak i przez Wasilija - w powieści autobiograficznej "Oparzenie" (Ожог).
W 1956 r. ukończył studia na 1. Leningradzkim Instytucie Medycznym i zgodnie z nakazem pracy miał być lekarzem na statkach żeglugi wielkiej. Ostatecznie pracy tej nie otrzymał, gdyż pomimo zrehabilitowania w tym czasie obojga jego rodziców nie zostało mu przyznane zezwolenie na wyjazdy zagraniczne. Zamiast tego został lekarzem ds. kwarantanny na północy ZSRR, w Karelii, później w porcie handlowym w Leningradzie oraz w szpitalu gruźliczym w Moskwie (są źródła mówiące o tym, że był konsultantem w Moskiewskim Instytucie Naukowo-Badawczym Gruźlicy).
Pierwszy okres twórczości
Pracując jako lekarz Aksionow zaczął pisać opowiadania. W 1956 spotkał się z Władimirem Pomierancewem, który uznał kilka z jego utworów za interesujące i przekazał je Walentinowi Katajewowi, redaktorowi naczelnemu młodzieżowego miesięcznika Junost'. Katajew skierował do publikacji w 1958 dwa opowiadania: "Pochodnie i drogi"' (Факелы и дороги) oraz "Półtorej jednostki lekarskiej" (Полторы врачебных единицы).
W 1960 roku ukazuje się w Junosti napisana rok wcześniej opowieść (według T. Klimowicza powieść) o młodych lekarzach pod tytułem "Koledzy" (Коллеги) autorstwa Aksionowa. Utwór zwrócił uwagę krytyki literackiej i odniósł sukces czytelniczy, a wkrótce został uznany za prekursora rosyjskiej prozy młodzieżowej. W następnym roku w tym samym miesięczniku – pisarz był już w tym czasie członkiem jego redakcji – opublikowano powieść "Gwiezdny bilet" (Звездный билет) o przedstawicielach pokolenia – nazywanych w prasie komsomolskiej bikiniarzami (stiliagami) – moskiewskiego festiwalu młodzieży i studentów. Oba utwory były napisane stylem spowiedzi i korzystały ze slangu młodzieży rosyjskiej początku lat 60. XX wieku. W związku z nimi pojawił się termin sześćdziesiątnicy (шестидесятники) użyty przez krytyka Stanisława Rassadina
Kolejne utwory Aksionowa były nadal publikowane w Junosti. Od połowy dekady w jego utworach zaczęły pojawiać się elementy absurdu, groteski, surrealizmu, baśni i fantastyki.
W 1972 roku, wspólnie z Owidiem Aleksandrowiczem Gorczakowem i Grigorijem Michajłowiczem Pożenianem, pod pseudonimem Griwadij Gorpożaks, będącym kombinacją imion i nazwisk współautorów, napisał parodię powieści szpiegowskiej "Dżin Grin - niedotykalny". Było to już w okresie, w którym przestano wydawać jego utwory, a oficjalna ocena jego twórczości była coraz ostrzejsza, łącznie z określeniami, iż jest nieradziecka i nieludowa. Sam pisarz pisał kolejne utwory, jak np. powieści "Wyspa Krym" czy "Oparzenie", bez zamiaru publikacji w ZSRR. Począwszy od 1977 roku dzieła Aksionowa zaczęły się ukazywać poza ZSRR, głównie w USA.
W 1978 wsparł pomysł Wiktora Jerofiejewa i czynnie przyłączył się do opracowania, a następnie wydania w 1979 roku w samizdacie bezdebitowego almanachu MetrOpol. W związku z wykluczeniem ze Związku Pisarzy ZSRR biorących udział w wydaniu almanachu Jiewgienija Popowa i Wiktora Jierofiejewa, Aksionow sam wystąpił z tej organizacji.
Po wyjeździe w 1980 roku na zaproszenie do USA został wraz z żoną Mają Karmen pozbawiony obywatelstwa ZSRR.
Pobyt w USA
Pozbawienie obywatelstwa zmusiło pisarza do zamieszkania na stałe w USA – trwało to do 2004 roku. W tym okresie wykładał literaturę rosyjską na kilku uczelniach: w instytucie Kennana (1981–1982), uniwersytecie Waszyngtona (1982–1983), uniwersytecie Gouchera w Towson w stanie Maryland (1983–1988), uniwersytecie G. Masona w Fairfax w Wirginii (1988–2009). W latach 1980–1991 współpracował z radiem "Swoboda".
Podczas pobytu w USA zostały wydane jego dotychczas niepublikowane utwory, a także powstałe już na emigracji. Aksionow w 1989 roku napisał po angielsku powieść "Żółtko jajka" – po czym dokonał jej autorskiego tłumaczenia na rosyjski.
W 1989 roku odwiedził ZSRR na zaproszenie amerykańskiego ambasadora Jacka Matlocka. Rok później odzyskał obywatelstwo radzieckie. Pracował wtedy nad trylogią o trzech pokoleniach rosyjskich inteligentów XX wieku "Moskiewska saga" – ukończył ją w 1992. Utwór ten zaznaczył zmianę stylu pisarza w kierunku języka epopei.
W 1993 roku podczas kryzysu z Radą Najwyższą opowiedział się po stronie prezydenta Jelcyna.
Ostatni okres życia
W 2004 osiedlił się Biarritz we Francji, ale często przebywał w Rosji. Za opublikowaną w miesięczniku "Oktiabr'" powieść "Wolterianie i wolterianki" otrzymał w 2004 roku rosyjską nagrodę Bookera. W tym samym roku A. Barszczewski nakręcił serial telewizyjny według trylogii "Moskiewska saga".
Po udarze mózgu 15 stycznia 2008 roku był długotrwale leczony (m.in. przeszedł operację tętnicy szyjnej) w szpitalu Sklifosowskiego, ale do zdrowia nie powrócił i zmarł w szpitalu. Pochowany został na cmentarzu Wagańskowskim w Moskwie.
Źródło informacji: wikipedia.org
Brak miejsc
Imię | Rodzaj relacji | Opis | ||
---|---|---|---|---|
1 | Павел Аксёнов | ojciec | ||
2 | Jewgienija Ginzburg | matka | ||
3 | Алексей Федоров | brat | ||
4 | Кира Гавро | żona | ||
5 | Афанасий Змеул | teść | ||
6 | Лайош Гавро | teść | ||
7 | Анна Фурманова | teściowa | ||
8 | Bella Ahmaduļina | przyjaciel | ||
9 | Julian Siemionow | przyjaciel | ||
10 | Andrey Dementyev | znajomy | ||
11 | Виктор Тростников | znajomy | ||
12 | Роман Кармен | znajomy, oponent | ||
13 | Petro Hryhorenko | wyznawca tej samej idei |