Władysław Ludwik Anczyc

Władysław Ludwik Anczyc, pseudonim literacki Kazimierz Góralczyk, W.A. Lassota (ur. 12 grudnia 1823 Wilno, zm. 28 lipca 1883 Kraków) – polski poeta, dramatopisarz, wydawca, tłumacz, działacz ludowy. Syn Zygmunta i Barbary z Hrehorowiczów, ojciec Stanisława i Wacława Zygmunta, dziad Władysława Anczyców.

Pochodził z rodziny szlacheckiej. Jego pradziad Jan von Anschütz pełnił urząd chorążego wojsk saskich. Władysław Ludwik Anczyc był synem aktorów – Zygmunta Anczyca i Barbary Anczycowej z Hrehorowiczów. Ojciec występował na scenach teatrów w Wilnie, Grodnie, Warszawie i Krakowie; w latach 1838–1839 był także dyrektorem teatru krakowskiego. Matka zaś była aktorką teatru wileńskiego, a po opuszczeniu sceny działaczką dobroczynną.

Uczęszczał do szkoły średniej w Krakowie. W tym mieście w roku 1847 ukończył z tytułem magistra farmację na Uniwersytecie Jagiellońskim. Brał udział w powstaniu krakowskim w 1846, za co w latach 1846–1847 więziony był przez władze austriackie. W 1849 był adiunktem Katedry Chemii i Farmacji. Debiutował w redagowanym przez siebie piśmie satyrycznym „Dodatek do Świstka” w 1848.

W latach 1858–1867 przebywał w Warszawie. W roku 1863 założył, a następnie przez rok redagował pismo „Wędrowiec”. Tam też w tym czasie redagował tajne pisma powstańcze „Kosynier” i „Partyzant”. W latach 1858–1861 działał w Towarzystwie Rolniczym w Królestwie Polskim. W trakcie pobytu w Warszawie był także redaktorem pisma dla ludu „Kmiotek” (1861–1866) i „Przyjaciela Dzieci” (1866–1867).

Od 1861 często bywał w Zakopanem i Tatrach jako turysta. Swoimi artykułami, np. Zwóz żentycy w Tatrach, Zakopane i lud podhalski, Wspomnienia z Tatr, przyczyniał się do popularyzacji Tatr w społeczeństwie. Z drugiej strony, już w 1874 utyskiwał w swoim artykule w „Tygodniku Ilustrowanym” na spowodowaną nadmiarem przybywających do Zakopanego turystów (zwłaszcza tych z Warszawy) drożyznę i trudności w zakwaterowaniu.

W 1863 napisał cykl Pieśni zbudzonych – w tym Marsz strzelców, którego tekst w czasach PRL był prawie w całości zafałszowany.

W roku 1868 powrócił do Krakowa Prowadził tam ożywioną działalność literacką i oświatową, uczestnicząc w wydawnictwach Czytelni Ludowej, Towarzystwa Oświaty Ludowej i in. W 1875 został właścicielem drukarni, działającej do czasów powojennych, którą przekształcił w ceniony zakład.

W 1876 wystawił w teatrze krakowskim dramat Emigracja chłopska, nagrodzony w krakowskim konkursie dramatycznym. W roku 1880 wystawił dramat Kościuszko pod Racławicami, który stał się najbardziej popularnym widowiskiem przez wiele lat, granym na scenach teatralnych Krakowa. Kolejną nagrodę otrzymał w 1883 za „szkic dramatyczny” Jan III pod Wiedniem.

Jego synowie: Stanisław Anczyc (1868–1927) był metaloznawcą i technologiem. Wacław Anczyc (1866–1938) był drukarzem i wydawcą.

Dzieła

Twórczość literacka

• 1848 – Emisariusz,
• 1850 – Chłopi arystokraci,
• 1854 – Łobzowianie,
• 1855 – Flisacy,
• 1856 – Błażek opętany,
• 1861 – Tyrteusz (1861, wyd. w 1862, pełny tekst w 1883),
• 1862 – Uczta wyzwoleńca (całość w 1908),
• 1862 – 24 obrazki z dziejów Polskich,
• 1863 – Pieśni zbudzonych (w tym Pieśń strzelców),
• 1863 – Trzech moskali : opowiadanie Walentego Kurka kosyniera spod Bodzentyna,[4][5]
• 1873 – Obrazki dramatyczne ludowe,
• 1876 – Emigracja chłopska,
• 1876 – W Tatry,
• 1881 – Kościuszko pod Racławicami,
• 1899 – Duchy czarnego boru, czyli kamienne serce,
• 1908 – Pieśni zbudzonych,
• 1916 – Pieśni zbudzone (zbiór poezji).

Działalność popularyzatorska

• 1862 – Elementarz dla dzieci polskich,
• 1862 – Pierwsza książeczka dla wiejskich dziatek, które już elementarz skończyły,
• 1863 – Dzieje Polski w dwudziestu czterech obrazkach,
• 1869 – ABC, pierwsza nauka dla dzieci.

Upamiętnienie

Jego imieniem nazwano ulice w Krakowie na Salwatorze i w Łodzi.