Wołodymyr Kubijowycz

Wołodymyr Kubijowycz, ukr. Володимир Кубійович (ur. 23 września 1900 w Nowym Sączu, zm. 2 listopada 1985 w Paryżu) – ukraiński etnograf, geograf, działacz narodowy. Główny redaktor Encyklopedii Ukrainoznawstwa.

Pochodził z rodziny mieszanej etnicznie - ojciec Ukrainiec, matka Polka. Przyrodnie rodzeństwo było Polakami.

Uzyskał maturę w gimnazjum w Nowym Sączu w czerwcu 1918 i zapisał się w październiku na studia historyczne na Uniwersytecie Jagiellońskim. W listopadzie 1918 porzucił studia wstępując ochotniczo do Ukraińskiej Armii Halickiej, w czasie wojny polsko-ukraińskiej służył w artylerii UHA. Zachorował na tyfus, po zakończeniu działań wojennych powrócił do Krakowa, gdzie późną jesienią 1919 rozpoczął studia geograficzne na Uniwersytecie Jagiellońskim. Ukończywszy studia, uzyskał tam doktorat i habilitację pod kierownictwem naukowym prof. Ludomira Sawickiego. W latach 1924-1928 był nauczycielem gimnazjalnym.

W 1924 wziął udział w zorganizowanym w Pradze I Zjeździe tzw. słowiańskich geografów i etnografów. W 1931 został pełnym członkiem Towarzystwa Naukowego im. Szewczenki, stając na czele powołanej przez siebie komisji geograficznej. W latach 1928-1939 roku był docentem i wykładowcą na Uniwersytecie Jagiellońskim. W czerwcu 1939 cofnięto mu prawo wykładania na UJ. Wyjechał na wieś, atak Niemiec na Polskę zastał go w Myślenicach. W 1940 został profesorem przy Wolnym Uniwersytecie Ukraińskim w Pradze. Był autorem wielu prac z etnografii, demografii i geografii Karpat.

Podczas II wojny światowej Kubijowycz był przewodniczącym Centralnego Ukraińskiego Komitetu Narodowego w Krakowie. Komitet odpowiadał za działalność socjalną na rzecz weteranów, edukację, działalność na rzecz poboru ochotników oraz przedsięwzięcia gospodarcze. Komitet był w latach 1939-1945 uznawany jako ukraińskie przedstawicielstwo wobec niemieckiej administracji okupacyjnej Generalnego Gubernatorstwa. Kubijowycz będąc zwolennikiem OUN-M (frakcji Andrija Melnyka w Organizacji Ukraińskich Nacjonalistów) zatrudniał na kierowniczych stanowiskach w CUKN ludzi związanych z ugrupowaniem Melnyka.

W 1941 roku Kubijowycz złożył na ręce gubernatora Hansa Franka oświadczenie, w którym domagał się wydzielenia w Generalnym Gubernatorstwie terenu, który Ukraińcy traktowaliby jako własny etnograficznie. Terytorium to miałoby być wpierw oczyszczone z ludności pochodzenia polskiego. Koncepcje te Kubijowycz wysuwał aż do 1943 roku, jednak nie doszło do ich realizacji z powodu braku zainteresowania ze strony Niemców. Jak pisał Dieter Pohl,

  W świetle brutalności wysiedleń, które miały miejsce poprzednio w Polsce, Kubijowycz z pewnością zdawał sobie sprawę z konsekwencji swoich żądań.

W 1943 roku Kubijowycz był promotorem powstania oraz wziął czynny udział w organizowaniu i formowaniu ukraińskiej 14 Dywizji Grenadierów SS. Kubijowycz, jako przewodniczący Komitetu poparł formowanie dywizji, traktując ją od samego początku jako ukraińskie siły zbrojne i zaczątek armii narodowej.

Kubijowycz wyjechał do Niemiec tuż przed wkroczeniem do Krakowa Armii Czerwonej wraz z innymi działaczami CUKN.

Od 17 marca 1945 do końca wojny Kubijowycz był zastępcą Pawła Szandruka – jako przewodniczącego Ukraińskiego Komitetu Narodowego.

Po wojnie skupił się na aktywności naukowej. Na emigracji był sekretarzem generalnym Towarzystwa Naukowego im. Tarasa Szewczenki (w latach od 1947 do 1963), a od 1952 prezesem jego europejskiej filii (od 1952 Towarzystwo ma strukturę federacyjną). Od 1947 był wykładowcą na reaktywowanym w Niemczech Wolnym Uniwersytecie Ukraińskim.

Jeszcze w 1949, stał się głównym redaktorem Encyklopedii Ukrainoznawstwa, następnie wydawcą tejże encyklopedii. Jest również redaktorem dwutomowej "Encyklopedii Ukrainy" (części Encyklopedii Ukrainoznawstwa). Encyklopedia obejmuje łącznie dziesięć woluminów, wydanych w latach 1949–1984. Od 1981 członek honorowy kolegium redakcyjnego.

Dorobek naukowy

• Przyczynek do antropogeografii Gorganów, Kraków 1921.
• Życie pasterskie w Beskidach Magorskich, Kraków 1927.
• Górna granica osadnictwa w dolinie Bystrzycy Nadwórniańskiej (La limite supérieure de l'habitat dans la vallée de la Bystrzyca Nadwórniańska), Kraków 1929.
• Rozmieszczenie Ukraińców w Azji, Warszawa 1934.
• Lage, Grenzen und Territorium der ukrainischen Gebiete. Mit einer Falt und mehreren Textkarten, Berlin 1942.
• (redakcja) Ukraine: A Concise Encyclopadia, Vol. 1, Toronto: University of Toronto Press 1963, ISBN 0-8020-3105-6.
• (redakcja) Ukraine: A Concise Encyclopadia, Vol. 2, Toronto: University of Toronto Press 1963, ISBN 0-8020-3105-6.
• Naukowi Praci, t. I, Paryż – Lviv 1996.
• Staat und Gesellschaft im Kriege 1939 bis 1945, 2005 (Kubijovyč, s. 947-949) ISBN 3-421-06528-4