Zoja Woskriesieńska

Zoja Iwanowna Woskriesieńska (ros. Зоя Ивановна Воскресенская), znana też pod nazwiskiem męża jako Zoja Iwanowna Rybkina (ros. Зоя Ивановна Рыбкина, ur. 15 kwietnia/28 kwietnia 1907 w mieście Uzłowaja, zm. 8 stycznia 1992 w Moskwie) – wieloletnia pracowniczka radzieckiego wywiadu, pułkownik. W 1956 roku po odejściu ze służby została pisarką, zajmującą się głównie twórczością skierowaną do dzieci.

Życiorys

Zoja Woskriesieńska urodziła się w mieście Uzłowaja, w guberni tulskiej, w rodzinie funkcjonariusza kolejowego, zdobyła wykształcenie średnie. Po wojnie domowej w Rosji i przejęciu władzy przez bolszewików, znalazła zatrudnienie jako maszynistka w Smoleńsku, w tamtejszej siedzibie organów bezpieczeństwa Czeka, gdzie pracowała do 1922 roku. W następnych latach pracowała w kolonii karnej dla młodocianych.

W 1928 roku przeniosła się wraz z mężem do Moskwy i podjęła pracę na Łubiance, czyli w centralnej siedzibie radzieckich organów bezpieczeństwa, wówczas Zjednoczonego Państwowego Zarządu Politycznego (OGPU). Aby móc dalej pracować w administracji państwowej w 1929 (lub 1930 roku) wstąpiła do partii bolszewickiej.

Pierwsze zadania jako agent wywiadu radzieckiego podjęła w 1930 roku w Harbinie, gdzie działała pod przykrywką pracownika handlu zagranicznego. Następnie jako tzw. nielegał przebywała w latach 1932–1933 w Wiedniu i w Berlinie. Od 1935 roku pracowała w Finlandii - oficjalnie jako szef biura Inturistu, i poślubiła tam Borisa Rybkina, ówczesnego rezydenta wywiadu radzieckiego w Finlandii. W 1940 roku wróciła do Związku Radzieckiego i podjęła pracę w centrali jako analityk i oficer śledczy. W tym czasie zajmowała się m.in. oceną (analizą) napływających do centrali danych wywiadowczych wskazujących na podjęcie przez Niemcy przygotowań do ataku na Związek Radziecki.

Podczas pracy na Łubiance Rybkina rzekomo zwerbowała więzionego tam asa polskiej dwójki (Oddziału II Sztabu Generalnego WP), rotmistrza Jerzego Sosnowskiego, który po napaści radzieckiej na Polskę 17 września 1939 roku miał dostać się w ręce Armii Czerwonej i zostać przekazany organom NKWD.

W 1941 roku wyjechała do Szwecji jako radca ambasady radzieckiej, jej prawdziwym zadaniem była działalność wywiadowcza. Ze Szwecji wróciła w 1944 roku i podjęła dalszą pracę w centrali. Po zakończeniu II wojny światowej (1945) do 1954 roku zajmowała się analizą działalności tzw. siatki szpiegowskiej Cambridge. Po aresztowaniu Ławrientija Berii i jego najbliższych współpracowników ujęła się za generałem Pawłem Sudopłatowem, za co została przeniesiona na stanowisko szefa Wydziału Specjalnego do łagru w Workucie.

Z Ministerstwa Spraw Wewnętrznych odeszła w 1956 roku w stopniu pułkownika. Zajęła się pracą pisarską, za co została m.in. odznaczona nagrodą państwową. Zmarła w styczniu 1992 roku. Została pochowana na cmentarzu Nowodziewiczym.

Nagrody i odznaczenia

• Nagroda Państwowa ZSRR (1968)
• Nagroda Leninowskiego Komsomołu (1980)
• Order Lenina
• Order Rewolucji Październikowej
• Order Czerwonego Sztandaru Pracy
• Order Wojny Ojczyźnianej (I klasy, 1980)
• Order Czerwonej Gwiazdy (dwukrotnie)
• Medal Za Zasługi Bojowe
• Odznaka zasłużonego pracownika NKWD (1940)