Diabeł – polski horror

Diabeł – polski horror w reżyserii Andrzeja Żuławskiego, wyprodukowany w 1972 roku. Zatrzymany został na kilkanaście lat przez PRL-owską cenzurę, jego premiera odbyła się dopiero w 1988 roku.

Opis fabuły

Akcja rozgrywa się w styczniu 1793 roku podczas wkroczenia wojsk pruskich do Wielkopolski. Nieznajomy (Pszoniak) wyprowadza z więziennego klasztoru młodego szlachcica Jakuba (Teleszyński) wraz z zakonnicą. Niedoszły królobójca, wyraźnie oszołomiony torturami Jakub, wraca w towarzystwie zakonnicy w rodzinne strony, ale spotkanie z rodzicami, rodzeństwem, przyjacielem oraz narzeczoną tylko potęguje w nim opętanie. Nieznajomy wręcza Jakubowi brzytwę i każe „oczyszczać”. Jakub postanawia rozliczyć się z najbliższymi, którzy pogrążyli się w zdradzie i moralnej rozpuście, zatraca przy tym poczucie realności.

Obsada

• Wojciech Pszoniak – nieznajomy
• Leszek Teleszyński – Jakub
• Małgorzata Braunek – dawna narzeczona Jakuba (teraz brzemienna z Hrabią)
• Monika Niemczyk – zakonnica; debiut aktorski
• Anna Parzonka – siostra Jakuba
• Michał Grudziński – Ezechiel, przyrodni brat Jakuba
• Maciej Englert – Hrabia
• Wiktor Sadecki – Herz
• Iga Mayr – matka Jakuba

Realizacja

• Scenariusz Diabła, opublikowany w 1969 w miesięczniku „Kino”, zapowiadał klasyczny horror.
• Prasa zamieszczała reportaże z planu Diabła, a reżyser udzielał wywiadówdotyczących powstającego filmu. Jednak Diabła zatrzymała peerelowska cenzura z powodu okrucieństwa i zbyt śmiałych scen erotycznych, jakich dopatrzyli się w filmie ówcześni dygnitarze kinematografii. Jak dzisiaj powszechnie wiadomo stanowiło to tylko pretekst, by nie dopuścić tego wizjonerskiego i politycznie zaangażowanego dzieła do szerokiego rozpowszechniania. Po tym wydarzeniu Żuławski był zmuszony opuścić kraj i wyemigrował do Francji.

Film został odłożony przez komunistyczną cenzurę na półkę, a jego emisję w kinach wstrzymano. W 1975 roku w zaleceniach dla cenzorów Główny Urząd Kontroli Prasy, Publikacji i Widowisk zakazał również publikowania jakichkolwiek informacji na temat tego filmu. Tomasz Strzyżewski w swojej książce o cenzurze w PRL cytuje oficjalny tajny dokument urzędu kontroli podając zakres ingerencji cenzorskich wraz z listą zakazanych filmów: "Nie należy zwalniać żadnych materiałów (informacji, omówień, recenzji, reportaży, postulatów wprowadzenia na nasze ekrany itp.)". Mimo odblokowania po Sierpniu '80wielu niecenzuralnych dotąd filmów, premiera Diabła odbyła się dopiero w roku 1988.