Andrzej Żuławski

Andrzej Żuławski (ur. 22 listopada 1940 we Lwowie, zm. 17 lutego 2016 w Warszawie) – polski reżyser filmowy, pisarz, scenarzysta, aktor.

Po wojnie w wieku pięciu lat wyjechał wraz z rodziną do Francji, gdzie ukończył szkołę i studiował na IDHEC i na Sorbonie (wydział filozoficzny). Był redaktorem magazynu „Film”, asystentem Andrzeja Wajdy przy kręceniu filmów: Samson (1961), Miłość dwudziestolatków (1962), Popioły (1965). Jako aktor zazwyczaj odtwarzał role drugoplanowe, ale grywał czasami też główne postacie (m.in. w Tristesse et beauté u boku Charlotte Rampling i Myriem Roussel). W 2002 zagrał w filmie Les Liaisons dangereuses, uwspółcześnionej adaptacji powieści Choderlos de Laclos Niebezpieczne związki jako Antoine Gercourt.

W 2001 otrzymał Krzyż Komandorski z Gwiazdą Orderu Odrodzenia Polski, a w 2002 francuski Order Legii Honorowej.

O swoim życiu i twórczości opowiedział w książce Żuławski. Przewodnik Krytyki Politycznej, wywiad rzeka, Piotr Kletowski i Piotr Marecki, Warszawa 2008 (ISBN 978-83-61006-38-1).

Okres od listopada 2007 do listopada 2008 opisał w dzienniku pt. Nocnik; książka została wycofana ze sprzedaży po wyroku sądu, na wniosek Weroniki Rosati, poczuwającej się do pierwowzoru głównej bohaterki. 19 lutego 2014 roku Sąd Okręgowy w Warszawie wydał wyrok w tej sprawie nakazując Andrzejowi Żuławskiemu i wydawcy książki solidarną zapłatę Weronice Rosati kwoty 100 000 złotych z tytułu naruszenia dóbr osobistych, jednakże nie wycofał książki ze sprzedaży, ani nie nakazał usunięcia spornych fragmentów, co również zostało wskazane w żądaniach powódki.

Zmarł 17 lutego 2016 roku w Warszawie po długiej chorobie nowotworowej.

Filmografia

Filmy kinowe

• Trzecia część nocy, Polska, 1971, w rolach głównych: Leszek Teleszyński i Małgorzata Braunek – pełnometrażowy debiut fabularny
• Diabeł, Polska, 1972; film zatrzymany przez cenzurę prewencyjną PRL; premiera: 1988, w rolach głównych: Leszek Teleszyński, Wojciech Pszoniak, Małgorzata Braunek
• Najważniejsze to kochać (lub Ważne, by kochać) (L'important c'est d'aimer), Francja, 1975, w rolach głównych: Romy Schneider i Klaus Kinski
• Na srebrnym globie – swobodna adaptacja Trylogii Księżycowej Jerzego Żuławskiego, Polska, 1976–1987; film przerwany w trakcie produkcji, składający się w 80% z materiału właściwego, dokończony po kilku latach z wykorzystaniem komentarza reżysera i dokręconych ujęć współczesnych w 1987, zaprezentowany w 1988, w rolach głównych: Iwona Bielska, Jerzy Trela, Andrzej Seweryn
• Opętanie (Possession), Francja/Berlin Zachodni, 1981, w rolach głównych: Isabelle Adjani i Sam Neill
• Kobieta publiczna (La femme publique) – ze swobodnym nawiązaniem fabularnym do powieści Fiodora Dostojewskiego Biesy, Francja, 1984, w roli głównej Valérie Kaprisky
• Narwana miłość (lub: Lewa miłość) (L'amour braque) – swobodna adaptacja powieści Fiodora Dostojewskiego Idiota, 1985, gra m.in. Sophie Marceau, po raz pierwszy u Żuławskiego
• Moje noce są piękniejsze niż wasze dni (Mes nuits sont plus belles que vos jours), Francja, 1989, gra m.in. Sophie Marceau
• Borys Godunow (Boris Godounov) – adaptacja opery Modesta Musorgskiego, Francja, 1989; w roli tytułowej gra i śpiewa Ruggero Raimondi
• Błękitna nuta (La note bleue) – film o Fryderyku Chopinie, ilustrowany jego muzyką, z pianistą Januszem Olejniczakiem w roli głównej, Francja, 1991, gra także Sophie Marceau
• Szamanka – według scenariusza Manueli Gretkowskiej, Polska, 1996, grają Iwona Petry i Bogusław Linda
• Wierność (La fidelité) – swobodna adaptacja barokowej powieści psychologicznej Marie de Lafayette Księżna de Cleves, Francja, 2000, w roli głównej Sophie Marceau
• Kosmos, 2015 – adaptacja powieści Witolda Gombrowicza, koprodukcja francusko-portugalska.

Filmy telewizyjne

• Pavoncello, Polska, 1967 – debiut, film fabularny telewizyjny (27 min.), oryginalnie nakręcony w kolorze, ale prezentowany głównie w wersji czarno-białej, adaptacja opowiadania Stefana Żeromskiego
• Pieśń triumfującej miłości, Polska 1967, premiera 1969 – film fabularny telewizyjny (26 min.), oryginalnie nakręcony w kolorze, ale prezentowany głównie w wersji czarno-białej, adaptacja opowiadania Iwana Turgieniewa, gra m.in. Beata Tyszkiewicz

Twórczość prozatorska

• Nocnik 2010
• Te panie 2007
• Bóg 2006
• Cnota 2005
• Zapach księżyca 2005
• Bilet miesięczny 2004
• Listy do domu 1996
• Pan Śmiertelny 2003
• O niej 2003
• Jako nic 2002
• We dwoje 2002
• Niewierność 2001
• Zaułek pokory 2000
• Perseidy 1999
• W niebie miecz mój jest pijany 1997
• Małpa o krwawiącym sercu 1997
• Kikimora 1997
• Juki podróżne 1994
• Piekielnicy 1994
• Moliwda 1994 – esej historyczny dotyczący XVIII wieku; bohaterami są Jakub Frank i Antoni Kossakowski, zwany Moliwdą
• Jonasz 1993
• Ogród miłosny 1993
• W oczach tygrysa 1993
• Był sad 1992 (wyd. po fr. jako: Il était un verger)
• Lity bór 1991

Nagrody filmowe

• 1973: Nagroda „Jantara” za film Trzecia część nocy na I Międzynarodowych Spotkaniach Filmowych "Młodzież na ekranie" w Koszalinie
• 1982: Złoty Asteroid za film Possession na Międzynarodowym Festiwalu Filmów Fantastycznych w Triest.
• 2002: Złota Żaba dla polskiego duetu reżyser-operator; wspólnie z Andrzejem J. Jaroszewiczem na 10 Międzynarodowym Festiwalu Sztuki Autorów Zdjęć Filmowych Camerimage
• 2008: Nagroda za Całokształt Twórczości dla Reżysera ze Szczególną Wrażliwością Wizualną na XVI Międzynarodowym Festiwalu Sztuki Autorów Zdjęć Filmowych Camerimage
• 2015: Nagroda za najlepszą reżyserię za film Kosmos, na Międzynarodowym Festiwalu Filmowym w Locarno

Rodzina

Jest synem pisarza i dyplomaty Mirosława Żuławskiego. Ojciec trzech synów: Xawerego Żuławskiego (ur. 1971) z małżeństwa z Małgorzatą Braunek, Ignacego (ur. 1978) ze związku z polską malarką Hanną Wolską i Vincenta (ur. 1995) ze związku z Sophie Marceau.

Jest stryjecznym wnukiem pisarza Jerzego Żuławskiego, autora „trylogii księżycowej”, którą Andrzej Żuławski zaadaptował na potrzeby filmu w obrazie Na srebrnym globie.