Kampania wrześniowa: zwycięska bitwa pod Krasnobrodem

Przebieg bitwy

Zadaniem Nowogródzkiej Brygady Kawalerii było: uderzyć na Krasnobród działając po osi Krynice - Suchowola, a następnie po zajęciu miasteczka maszerować w kierunku Majdanu Sopockiego. W straży przedniej szedł 27 Pułk Ułanów, natomiast 25 Pułk Ułanów Wielkopolskich stanowił czoło kolumny brygady.

Zajęcie miasteczka

2. szwadron rtm. Rojcewicza z 25 p.uł. pokonał napotkane we mgle siły ubezpieczające główne wojska Niemców. Polakom udało ukryć się przed zmasowanym ogniem karabinów maszynowych i dotarli do pierwszych zagród. Zaskoczeni nagłym atakiem żołnierze 8. Dywizji Piechoty (pod dowództwem generała dywizji Kocha) opuścili Krasnobród. Za Krasnobrodem w kierunku południowym 27 p.uł. maszerował na Majdan Sopocki.

Potyczka z kawalerią niemiecką

Oddział por. Tadeusza Gerleckiego dotarł do wzgórza niedaleko Kaplicy na Wodzie. Nagle zza wzniesienia wyłonił się oddział kawalerii wschodniopruskiej. 1. szwadron 25. pułku ułanów z porucznikiem Gerleckim na czele zaszarżował na jazdę niemiecką (byli to kawalerzyści z 17. Pułku Rajtarów Bamberskich - Siebzehntes Reiter-Regiment). Ci odpowiedzieli kontrszarżą. Niemcy przy pomocy swych ciężkich rumaków chcieli zepchnąć przeciwników ze wzgórza. Natomiast Polacy upatrywali szansę w zwrotności swych lżejszych koni. Rozpoczęła się walka na białą broń. Niemiecki oficer już na początku starcia pokonał jednego ułana i bez problemów radził sobie z grupą polskich jeźdźców. Wreszcie do Niemca dopadł sam porucznik Gerlecki. Nie wiadomo jak zakończyłaby się ich potyczka, gdyby kapral Mikołajewski ciosem w plecy nie powalił nieprzyjacielskiego oficera na ziemię. Po stracie dowódcy kawaleria przeciwnika rozpoczęła odwrót w górę, w stronę klasztoru. Niemcy uciekli do lasu położonego za wzniesieniem.

Zagłada 1. szwadronu

Czoło szwadronu gnało w dół za swoim dowódcą i dostało się pod silny ogień boczny ze wsi Podklasztor. W wyniku gwałtownego ostrzału z karabinów maszynowych padło mnóstwo ułanów i koni, między innymi porucznik Gerlecki oraz ppor. Śrutka dowódca plutonu kolarzy idącego na odsiecz ułanom. Zimną krew zachował kapral Mikołajewski, który wyprowadził jeźdźców na pobliskie wzgórze, gdzie nie zagrażali im już przeciwnicy. Ocalało jedynie 30 ułanów i 25 koni.

Zajęcie klasztoru

Wkrótce na miejsce dotarły pozostałe szwadrony. Przy wsparciu artylerii 9 dak Polacy wyparli Niemców z klasztoru i pobliskiej wsi. Rozbito sztab niemieckiej 8 Dywizji Piechoty oraz wzięto do niewoli 100 jeńców, a także uwolniono 40 polskich żołnierzy przetrzymywanych w kościele. Zgodnie z rozkazem gen. Andersa pułk zabezpieczał wywalczone przejście. Postój trwał kilka godzin.

Zakończenie

Korzystając ze zwycięstwa 25 p.uł. z niemieckiego okrążenia wydostały się: Kresowa BK, 1 pułk szwoleżerów i resztki Wileńskiej BK. Na skutek braku łączności nie dołączyły oddziały odrzucone niemieckim kontratakiem pod Kaczórkami, w tym należący do Nowogródzkiej BK 4 psk oraz Wołyńska BK i brygada płk. Zakrzewskiego.

Druga bitwa pod Krasnobrodem - 24 IX 1939

Ta bitwa polskich ułanów pod Krasnobrodem, poprzedziła następną, która rozegrała się w tym samym miejscu nazajutrz po pierwszej. W dniach 24 - 25 września 1939 doszło pod Krasnobrodem do walk, w których uczestniczyła 39 DP Leg. gen. dyw. Brunona Olbrychta, wspierana przez II batalion zapasowy 8pp. Leg., dowodzony przez mjr. Jana Lasotę wraz z przybyłymi z Chełma posiłkami 8pp. leg. prowadzonymi przez mjr. Kiczaka.

Ciężkie walki toczone w dn. 24-25 września 1939 roku, były próbą wyrwania się polskich oddziałów z niemieckiego okrążenia, celem których było przebicie się do granicy z Rumunią. Te plany nie zostały jednak uwieńczone sukcesem. W nieodległej wsi Szopowe doszło do podpisania kapitulacji polskich oddziałów. Miało to miejsce 25 września 1939. Złożenie broni w Tereszpolu odbyło się 27 września. Część z tych wojsk - te, którym udało się uniknąć niemieckiej niewoli, brała jeszcze do 27 września udział w toczącej się II bitwie pod Tomaszowem Lubelskim.

Upamiętnienie

Walki żołnierza polskiego pod Krasnobrodem zostały upamiętnione na Grobie Nieznanego Żołnierza w Warszawie napisem na jednej z tablic, po 1945 r. "TOMASZÓW-KRASNOBRÓD 15 - 23 IX 1939".

Ciekawostki

• Na krasnobrodzkim cmentarzu, gdzie znajduje się pomnik upamiętniający walki wrześniowe, w 12 kwaterach zbiorowych spoczywa 493 żołnierzy (w tym 27 oficerów i podchorążych, 147 szeregowych i 319 nieznanych) poległych w dniach 17-26 września 1939 r., ponadto osobno znajduje się 5 pojedynczych mogił żołnierskich.
• Siedemdziesiątą rocznicę szarży 25 Pułku Ułanów Wielkopolskich pod Krasnobrodem uczczono emisją pamiątkowych monet o nominale 7 i 70 dukatów krasnobrodzkich.
• Rekonstrukcje bitwy odbyły się we wrześniu 2008 r. i lipcu 2009 r.