Stanisław Strumph-Wojtkiewicz

Stanisław Strumph-Wojtkiewicz (ur. 21 czerwca 1898 r. w Warszawie – zm. 3 października 1986 r. w Warszawie) – polski poeta, prozaik, tłumacz literatury rosyjskiej i radzieckiej. Władający językiem rosyjskim, francuskim i angielskim.

Studiował na Politechnice Warszawskiej i Wydziale Humanistycznym Uniwersytetu Warszawskiego. Żadnych studiów prawdopodobnie nie ukończył, według własnych (niewiarygodnych) wspomnień studiował jeszcze przez dwa lata medycynę oraz bliżej nieokreślony kierunek na paryskiej Sorbonie.

Debiutował w 1915 r. na łamach czasopisma szkolnego „Ogniwo" (Baku). W latach 1917-18 jako podoficer służył w I Korpusie Polskim w Rosji w pułku Ułanów Krechowieckich, zaś w latach 1918-21 w Wojsku Polskim; brał udział w wojnie polsko-bolszewickiej. Po wojnie zweryfikowany jako oficer rezerwy w stopniu porucznika kawalerii. W 1921 r. ogłosił tom poezji „Płonę i blednę". W latach 1922-37 był redaktorem dziennika „Kurier Warszawski, zaś w latach 1938-39 – dziennika „Polska Zbrojna".

Szachista, członek i działacz Polskiego Związku Szachowego. W swej twórczości często wykorzystywał motywy oparte o grę w szachy.

W 1939 roku został zmobilizowany do Oddziału II Sztabu WP. Przeszedł 18 września granicę polsko-rumuńską w Zaleszczykach, przez Bukareszt przedostał się drogą przez Włochy do Francji. Tam do 1940 roku był dowódcą kompanii w Polskich Sił Zbrojnych na Zachodzie, później oficerem prasowym. W latach 1939-45 pełnił funkcję oficera oświatowego i prasowego w Wielkiej Brytanii. W latach 1941-42 był oficerem prasowym Armii Polskiej w ZSRR. Skłócony z oficerami z powodu swojego prosowieckiego nastawienia powrócił do Londynu, unikając sądu wojennego w Armii Andersa. W Londynie był szefem korespondentów wojennych i Kwatery Prasowej Naczelnego Dowództwa. Redaktor w Ministerstwie Informacji i Propagandy.

W 1945 r. powrócił do Polski. W latach 1946-48 był redaktorem naczelnym dziennika „Wieczór Warszawy".

W swojej twórczości, zwłaszcza powojennej, przedstawiał swoją postać w taki sposób, że wywoływało to wśród znawców zarówno śmiech, jak i konsternację. Strumph-Wojtkiewicz twierdził m.in., że był pierwowzorem postaci Cezarego Baryki z „Przedwiośnia" Żeromskiego (w rzeczywistości jedyne co go łączyło z tą postacią to miejscowość Baku). Twierdził też, że był powiernikiem wielkich tego świata (był rzekomo doradcą marszałka Rydza-Śmigłego, gen. Weyganda, gen. Sikorskiego, gen. Andersa, gen. Sosnkowskiego, gen. Bora-Komorowskiego i wielu innych luminarzy współczesnego mu świata, zarówno w dwudziestoleciu międzywojennym, jak i później). Wspomniane osoby nie chciały jednak korzystać z rad Strumph-Wojtkiewicza i właśnie dlatego II wojna światowa miała taki przebieg, jaki znamy z historii – ta teza jest motywem przewodnim jego książek. Oczywiste konfabulacje, pomyłki, przeinaczenia oraz pomówienia i personalne ataki (niektóre wyjątkowo brutalne i złośliwe) stały się przyczyną kilku procesów w czasach PRL (takie procesy były m.in. z Melchiorem Wańkowiczem). Mitomanię Strumpf-Wojtkiewicza precyzyjnie zdemaskował i przeanalizował właśnie Melchior Wańkowicz w artykule „Czaruś w grobowcu Szujskich. Polski Münchhausen" opublikowanym jeszcze za czasów PRL-u.

Należy jednak podkreślić, że twórczość Strumph-Wojtkiewicza, wprawdzie zafałszowana i koncesjonowana przez komunistów, miała jednak wielki wpływ na popularyzację i wzrost zainteresowania historią II Rzeczypospolitej oraz II wojny światowej w całym okresie PRL-u. Z drugiej jednak strony należy zauważyć, że Strumh-Wojtkiewicz, jako praktycznie jedyna osoba w PRL-u, miał monopol na wspomnianą popularyzację i robił tylko to, na co mu pozwalała mu komunistyczna cenzura. Często jednak udawało mu się wspomnianą cenzurę oszukać, jak choćby w wypadku Macieja Grabowskiego, oficera II Oddziału Sztabu Głównego (W-Wschód). W książce wydanej w PRL-u opublikował on zdjęcie wspomnianego oficera (pochodzącego z Kijowszczyzny, świetnie znającego miejscowe dialekty, wielokrotnie przekraczającego nielegalnie granicę i szpiegującego ZSSR w latach dwudziestych XX w.). W tamtych czasach (1969 r.) publikacja takiego zdjęcia w PRL-u była naprawdę dużym wyzwaniem. Kwestią dyskusyjną jest, czy był to zabieg celowy, czy też spowodowany niewiedzą autora. Biorąc pod uwagę, że autor był wieloletnim i doświadczonym „dwójkarzem", ta pierwsza wersja wydaje się bardziej prawdopodobna.

Wybrana twórczość

• „Sikorski i jego żołnierze“ (1946)
• „Gwiazda Władysława Sikorskiego“ (1946)
• „Na Atlantyku“ Opowiadania (1946)
• „Emigranci“ (1948)
• „Generał Komuny“ (1950)
• „Opowieść o Bronisławie Szwarcem“ (1953)
• „Sierakowski. Opowieść z lat 1848-1863“ (1954)
• „Bitwa o Paryż“ (1955)
• „W służbie wolności. Opowiadania z lat 1861-1863“ (1956)
• „Droga Mickiewicza“ Szkic bibliograficzny (1955)
• „Traugutt“ (1957)
• „Zdobywcy Przestworzy“ Reportaże (1958)
• „Wbrew rozkazowi. Wspomnienia oficera prasowego 1939-1945“ (1959)
• „Agent nr 1“ (1959)
• „Złote guziki“ Nowele (1960)
• „Patrol na Biskaju“ (1959)
• „Ziemia i gwiazdy“ (1961)
• „Burzliwe życie Teodora Tomasza Jeża“ (1961)
• „Książka szła za emigrantem“ (1963)
• „Powstanie styczniowe“ Album (1962)
• „Korsarze Wilhelma II“ (1965)
• „Romans dowódcy“ (1965)
• „Gen. J. Dąbrowski“ (1967)
• „Noc nad Omylną. Powieść z 1945.“ (1967)
• „Gra wojenna“ (1969)
• „Urlop w Nigerii“ (1970)
• „Siła złego. Rzecz o Gibraltarze.“ (1971)
• „Piąta kolumna w Bristolu“ (1971)
• „Czechowski i inni“ (1973)
• „Czata Brańszczyk“ Nowele (1973)
• „Sekret Enigmy“ (1978, 1979)
• „Rozpoznanie“ (1979)
• „Tiergarten. Powieść z lat 1939-1945.“ (1986)

Nagrody

• 1963 – Nagroda Ministra Obrony Narodowej II stopnia;
• 1977 – Nagroda Ministra Kultury i Sztuki I stopnia;
• 1978 – Nagroda Ministra Obrony Narodowej I stopnia.