Jan Biały

Jan Biały ps. „Kadłub”, „Pokrywka” (ur. 16 czerwca 1897 w Krakowie, zm. 2 października 1984 w Bytomiu) – pułkownik pilot Wojska Polskiego, dowódca 304 Dywizjonu Bombowego, „cichociemny”, powstaniec warszawski, więzień w PRL-u.

Jan Biały urodził się 16 czerwca 1897 roku w Krakowie, w rodzinie Józefa, adwokata, i Jadwigi z domu Szymoniak, która pochodziła z rodziny nauczycielskiej. W latach 1907-1914 ukończył siedem klas w Gimnazjum św. Anny w Krakowie.

I wojna światowa i wojna polsko-bolszewicka

W październiku 1915 roku został wcielony do cesarskiej i królewskiej Armii i przydzielony do 57 Pułku Piechoty. Od 1 stycznia do 15 marca 1916 roku był uczniem szkoły oficerskiej w Opawie. Od marca 1916 roku walczył na froncie rosyjskim, a od 10 października 1916 roku – na froncie włoskim, gdzie był dowódcą plutonu. 1 listopada dostał się do niewoli, w której spędził ponad dwa lata, do końca I wojny światowej.

Na początku listopada 1918 roku wstąpił do Armii gen. Józefa Hallera w stopniu podporucznika, gdzie dostał przydział do 4, a potem 6 Pułku Strzelców Polskich, który po przetransportowaniu armii do Polski został przemianowany na 6 Pułk Strzelców Pieszych, a następnie na 48 Pułk Strzelców Kresowych. Od 19 maja 1920 roku walczył na wojnie z bolszewikami jako dowódca kompanii.

Okres międzywojenny

Po krótkiej pracy (luty – maj 1921 roku) na stanowisku referenta w Ministerstwie Spraw Wojskowych powrócił do służby w 48 Pułku Strzelców Kresowych w Stanisławowie, w którym służył do grudnia 1923 roku. W międzyczasie ukończył kurs doszkolenia w Szkole Podchorążych Piechoty w Warszawie i kurs instruktorów w Grudziądzu. W grudniu 1923 roku został wyznaczony na stanowisko oficera sztabu dowódcy piechoty dywizyjnej 11 Dywizji Piechoty w Stanisławowie. W dowództwie dywizji pełnił służbę do kwietnia 1926 roku pozostając oficerem nadetatowym 48 Pułku Strzelców Kresowych.

W 1925 roku odbył kurs obserwatorów lotniczych dla oficerów innych broni, a w następnym roku ukończył kurs pilotażu w 3 Pułku Lotniczym w Poznaniu. W okresie od 13 listopada 1926 roku do 20 maja 1927 roku ukończył kurs pilotażu w Niższej Szkole Pilotów w Bydgoszczy. Naukę odbył na samolotach Caudron i Hanriot.

11 czerwca 1927 roku został przeniesiony z korpusu oficerów piechoty do korpusu oficerów lotnictwa i przydzielony do 11 Pułku Myśliwskiego w Lidzie na stanowisko oficera ewidencji personalnej. 14 lipca 1928 roku objął dowództwo 113 Eskadry Myśliwskiej, która w związku z rozformowanem pułku, została przeniesiona do Krakowa i przemianowana na 121 Eskadrę Myśliwską. Od 8 lipca 1929 roku służył na stanowisku oficera nadzoru technicznego 2 Pułku Lotniczego, a od 9 października 1929 roku – jako dowódca parku pułkowego, po czym od 13 października 1929 roku ponownie na stanowisku dowódcy 121 Eskadry Myśliwskiej. Od listopada 1929 roku do początku lutego 1930 roku odbył kurs dowódców eskadr w Centrum Wyszkolenia Oficerów Lotnictwa w Dęblinie.

22 maja 1930 roku w wyniku wypadku lotniczego trafił do szpitala w Katowicach, potem w Krakowie, jednak rehabilitacja trwała prawie 3 lata. Nie powrócił do lotnictwa myśliwskiego. 20 października 1934 roku został przeniesiony do 24 Eskadry Rozpoznawczej jako oficer taktyczny. Od 31 stycznia do 4 marca 1935 roku, po raz drugi, był słuchaczem kursu dowódców eskadr w CWOL w Dęblinie.

Nocą z 6 na 7 sierpnia 1935 roku Biały po raz drugi uczestniczył w wypadku lotniczym, odniósł lekkie obrażenia, trafił na dziesięć dni do szpitala w Krakowie.

20 listopada 1935 roku objął dowództwo 21 Eskadry Liniowej, a 3 listopada 1936 roku przeniesiono go na takie samo stanowisko do 26 Eskadry Towarzyszącej. 18 października 1937 roku rozpoczął naukę na wstępnym kursie w Centrum Wyszkolenia Piechoty w Rembertowie. Od 3 listopada 1937 roku był słuchaczem Wyższej Szkoły Lotniczej w Warszawie. W listopadzie 1938 roku wrócił do 2 Pułku Lotniczego i objął dowództwo I Dywizjonu Liniowego, w skład którego wchodziły dwie eskadry samolotów PZL.23 Karaś.

II wojna światowa

Na podstawie rozkazów mobilizacyjnych latem 1939 roku I Dywizjon został przemianowany na II Dywizjon Bombowy Lekki, który wszedł w skład Brygady Bombowej. W czasie kampanii wrześniowej Jan Biały brał udział w bombardowaniach niemieckich wojsk pancernych oraz bitwach powietrznych z niemieckimi myśliwcami Messerschmitt Bf 109.

W wyniku dużych strat Dywizjon został 10 września rozwiązany, część samolotów została przekazana VI Dywizjonowi Bombowemu, a Biały wraz z personelem został ewakuowany na wschód. Po agresji radzieckiej 17 września 1939 roku wraz z podkomendnymi przekroczył granicę Rumunii, gdzie został internowany w Tulcei. Po ucieczce z obozu internowania dostał się drogą morską pod koniec października 1939 roku do Marsylii.

We Francji Biały początkowo uczył polskich lotników, później został przeniesiony do polskiej bazy lotniczej w Lyonie. 4 marca 1940 roku dostał awans na dowódcę grupy polskich lotników w Rennes, dowodząc 131 lotnikami. Po kapitulacji Francji wraz z oddziałem 18 podoficerów i szeregowych dotarł do Glasgow, skąd został przeniesiony do Blackpool i Bramcote. Otrzymał rozkaz utworzenia trzeciego w kolejności polskiego dywizjonu bombowego – 304. Dywizjonu Bombowego „Ziemi Śląskiej im. Ks. Józefa Poniatowskiego”. Biały odszedł z dywizjonu 22 grudnia 1940 roku w konsekwencji nieporozumień z doradcą z ramienia RAF, S/Ldr Williamem M. Grahamem.

W latach 1941–1942 Biały służył kolejno jako pilot w jednostce ferry, szkole strzelców pokładowych 2 BGS oraz szkole nawigatorów 2 AONS, polski oficer łącznikowy przy 25 Flying Training Group, od 9 czerwca 1941 roku. 29 stycznia 1943 roku został przydzielony do 304. dywizjonu i jako drugi pilot rozpoczął morskie loty bojowe w poszukiwaniu U-Bootów.

9 lutego 1943 roku załoga Białego (kpt. pil. Emil Ladro, por. naw. Stanisław Płachciński, kpr. rtg. Kazimierz Chłopicki, kpr. strz. Władysław Piskorski i plut. strz. Antoni Ulicki) na pokładzie bombowca Vickers Wellington została zaatakowana przez 4 niemieckie dwusilnikowe myśliwce Junkers Ju 88. Mimo to załodze udało się powrócić na lotnisko w Predannack. Walka ta była najdłuższą, wygraną przez aliancki bombowiec potyczką z wrogiem.

W połowie 1943 roku Biały zgłosił się do służby w kraju i rozpoczął szkolenie dla cichociemnych w ośrodku Special Operation Executive w Szkocji. W październiku 1943 roku został skierowany na lotnisko Collyweston, do specjalnej brytyjskiej jednostki samolotów nieprzyjaciela, 1426 Enemy Aircraft Flight. Wraz ze swoimi podkomendnymi został przeszkolony w zakresie pilotażu i obsługi niemieckich samolotów He 111H, Bf 110C oraz Ju 88A z zamiarem, że po zrzuceniu do kraju będą oni w stanie użyć zdobycznych maszyn w działaniach przeciwko Niemcom podczas planowanego powszechnego powstania.

5 listopada 1943 roku Biały został zaprzysiężony do Armii Krajowej i przyjął pseudonim „Kadłub”. Został przetransportowany do Włoch w połowie marca 1944 roku, skąd nocą z 27 na 28 kwietnia 1944 roku został zrzucony w okolicach Lublina. Po aklimatyzacji i przerzuceniu go do Warszawy został włączony do Wydziału Lotnictwa Oddziału III Komendy Głównej Armii Krajowej. W lipcu 1944 roku przeszedł na stanowisko dowódcy warszawskiej „Bazy Lotniczej Okęcie”.

1 sierpnia 1944 roku, zaraz po wybuchu powstania warszawskiego Biały wraz z wydzielonym oddziałem próbował opanować lotnisko Okęcie, jednak bez sukcesu. Oddział został zepchnięty w kierunku Włoch, przez co nie udału mu się już wrócić do Warszawy. Biały w październiku 1944 roku przedostał się do Krakowa, gdzie po nawiązaniu kontaktu z płk. Romanem Rudkowskim „Rudym” został mianowany zastępcą szefa Wydziału Lotnictwa KG AK.

Po II wojnie światowej

2 lutego 1945 roku Biały został aresztowany przez NKWD. Początkowo był przesłuchiwany w więzieniu w Krakowie przy ul. Montelupich, następnie w Częstochowie, Bytomiu, Łodzi, Poznaniu i Rawiczu. 5 października 1945 roku został zwolniony z więzienia. W maju 1946 roku wyjechał przez zieloną granicę do Niemiec, a w czerwcu – do Anglii, gdzie został ponownie przydzielony do Polskich Sił Powietrznych stacjonujących w bazie w Dunholme Lodge.

Po demobilizacji w Anglii Biały ukończył kurs hotelarsko-gastronomiczny. W czerwcu 1948 roku wrócił do Polski, osiadł w Bytomiu. Od 1949 roku pracował w Centralnym Zarządzie Przemysłu Ceramiki Budowlanej Przemysłu Węglowego w Katowicach na stanowisku inspektora BHP, później był referentem planowania. W październiku 1952 roku został aresztowany przez UB i przez kilka miesięcy przetrzymywany był w więzieniach w Bytomiu i Katowicach. Wyszedł na wolność w marcu 1952 roku. Rozpoczał pracę w Przedsiębiorstwie Materiałów Budowlanych Przemysłu Węglowego w Bytomiu jako inspektor planowania. Dorabiał do pensji ucząc j. angielskiego. W 1961 roku przeszedł na emeryturę. Zmarł 2 października 1984 w Bytomiu. Pochowany na cmentarzu parafialnym Mater Dolorosa w Bytomiu.