Stefan Treugutt

Stefan Treugutt (ur. 17 kwietnia 1925 w Mogielnicy, zm. 8 lipca 1991 w Warszawie), polski krytyk teatralny, historyk literatury polskiej.

Pracownik naukowy (docent) IBL PAN. W latach sześćdziesiątych popularna osobowość telewizyjna jako autor wprowadzeń do spektakli Teatru Telewizji, które wygłaszał na żywo.

Badacz epoki romantyzmu i mitu Napoleona Bonaparte, znawca twórczości Słowackiego.

W latach 1953-1981 członek PZPR. I sekretarz POP PZPR w Instytucie Badań Literackich. W 1990 wstąpił do ROAD.

Był mężem Zofii Stefanowskiej-Treugutt, historyka literatury. Mieli dwójkę dzieci - Jana Treugutta i Ewę Werpachowską.

Lata młodości i edukacja

Stefan Treugutt urodził się w rodzinie nauczycielskiej. W 1933 roku zaczął uczęszczać do szkoły średniej w Drohiczynie. Po zajęciu ziem wschodnich przez ZSRR kontynuował naukę w dziewięcioletniej szkole radzieckiej w Hajnówce. W tym okresie należał do Komunistycznego Związku Młodzieży Zachodniej Białorusi. Po zajęciu tych terenów przez Niemcy pracował jako robotnik kolejowy, nauczyciel i pisarz gminny. Po wyzwoleniu ukończył w 1945 Państwowe Liceum Humanistyczne w Siematyczach, aby potem studiować polonistykę na Uniwersytecie Warszawskim. W roku 1950 uzyskał magisterium, zaś w 1956 stopień kandydata nauk filologicznych na podstawie rozprawy Młodość pisarska Słowackiego, której promotorem był Stefan Żółkiewski. Habilitował się w 1964 na podstawie rozprawy «Beniowski». Kryzys indywidualizmu romantycznego.

Praca naukowa

Jako historyk literatury S. T. zadebiutował w 1950 artykułem O postępowości Słowackiego w Pamiętniku Literackim. W latach 1951-1953 odbywał aspiranturę w Instytucie Badań Literackich PAN, gdzie został w 1954 adiunktem, zaś w 1964 docentem. W 1965 został członkiem komitetu redakcyjnego wydawnictwa Obraz literatury polskiej XIX i XX wieku. Od 1966 do 1985 prowadził wykłady i seminarium z romantyzmu i literatury współczesnej na Uniwersytecie Warszawskim. W latach 1968-1982 zastępca dyrektora do spraw naukowych IBL PAN. Jako wicedyrektor, chronił IBL PAN przed czystkami związanymi z Marcem 1968.[3] Był również członkiem Rady Naukowej IBL (1969-1983) i Komitetu Nauk o Literaturze Polskiej (1969-1980). W 1971 został kierownikiem Działu Wydawnictw IBL PAN. Od 1972 do 1981 członek redakcji dwumiesięcznika „Teksty”, gdzie publikował artykuły i szkice. W 1977 wszedł w skład rady redakcyjnej serii wydawniczej Literary Studies in Poland, gdzie pracował do 1990. W 1981 wybrany na członka Komitetu Nauk Historycznych PAN. W latach 1981-1990 wykładał w Państwowej Wyższej Szkole Teatralnej w Warszawie. W 1987 został członkiem Pracowni Psychosocjologii Literatury.

Praca w teatrze i jako krytyka teatralnego

Pierwsze recenzje i interpretacje dramatów publikował w czasie studiów polonistycznych w czasopismach „Wieś” i „Nowa Kultura”. Jeszcze przed magisterium był kierownikiem literackim filii Teatru Domu Wojska Polskiego „Placówka” (w 1948) oraz Państwowego Teatru Powszechnego w Łodzi (od stycznia do września 1950). W latach 1951/52 wykładał historię teatru europejskiego w Szkole Partyjnej przy KC PZPR. Od września 1952 kierownik działu kulturalnego „Przeglądu Kulturalnego”, gdzie regularnie zamieszczał recenzje przedstawień i omówienia książek poświęconych problemom teatru. Tam również w 1955 rozpoczął prowadzenie rubryki „Teatr wyobraźni”, w której zamieszczał intepretacje niegranych dramatów. W 1964 został konsultantem a później kierownikiem literackim Teatru Polskiego w Warszawie. Do ustąpienia z tego stanowiska w 1970 roku nie pisał recenzji teatralnych, później tylko sporadycznie. Publikował również teksty rocznicowe i wspomnienia o ludziach teatru. Prowadził wykłady i seminaria z dramatu współczesnego na Uniwersytecie Warszawskim. Napisał scenariusz i komentarz (mówiony przez niego) do telewizyjnego filmu dokumentalnego Godzina teatru (1966) oraz komentarz do filmu dokumentalnego Hanuszkiewicz (1971). Wygłaszał w telewizji wprowadzenia do spektakli Teatru Telewizji.

W 2001 po raz pierwszy wręczono nagrodę im. Stefana Treugutta przyznawaną przez Sekcję Polską Międzynarodowego Stowarzyszenia Krytyków Teatralnych twórcom Teatru Telewizji.

Nagrody i odznaczenia

Odznaczony m.in. Złotym Krzyżem Zasługi (1955), Krzyżem Kawalerskim Orderu Odrodzenia Polski (1972), Medalem Komisji Edukacji Narodowej (1973).

Publikacje

• Juliusz Słowacki - poeta romantyczny (przed 1959)
• "Beniowski". Kryzys indywidualizmu romantycznego (1964),
• Geniusz wydziedziczony. Studia romantyczne i napoleońskie (1993)
• Pożegnanie teatru (2001 pośmiertnie, pod red. Marii Prussak)