Zofia Stefanowska-Treugutt

Zofia Stefanowska-Treugutt, pseudonim Zosia (ur. 9 marca 1926 w Warszawie, zm. 27 kwietnia 2007 tamże) – historyk literatury polskiej, badaczka literatury romantycznej, redaktor kwartalnika "Pamiętnik Literacki”, profesor zwyczajny. Autorka wielu prac naukowych. Córka znanego warszawskiego lekarza, pułkownika Antoniego Stefanowskiego. Jej mężem był Stefan Treugutt, ceniony historyk literatury (autor książek o Juliuszu Słowackim) i teatrolog. Mieli dwójkę dzieci - Jana Treugutta oraz Ewę Werpachowską.

Członkostwo w AK

W czasie II wojny światowej uczestniczyła w tajnych kompletach, należała do Armii Krajowej; podczas powstania warszawskiego służyła jako sanitariuszka Batalionu Zośka. Brała udział w walkach w obronie cmentarzy wolskich, na Starym Mieście (Stawki, Sapieżyńska, Franciszkańska), Śródmieściu (dokąd ze Starego Miasta przedostała się kanałami) i Czerniakowie. Tam odznaczyła się bohaterstwem, jako jedyna biegnąc pod ostrzałem do śmiertelnie rannego Andrzeja Romockiego ps. "Morro". Za swoją powstańczą historię została odznaczona między innymi Krzyżem Walecznych (1989), oraz Warszawskim Krzyżem Powstańczym.

Praca naukowa

Uczennica historyka literatury i krytyka literackiego Wacława Borowego, ceniona edytorka, autorka nowatorskich rozpraw o twórczości Adama Mickiewicza i Cypriana Norwida. W latach 1945-1950 studiowała filologię polską na Uniwersytecie Warszawskim, gdzie pod opieką Wacława Borowego uzyskała tytuł magistra na podstawie rozprawy Listy Słowackiego jako źródło sądów o poecie. W 1964 uzyskała stopień doktora na podstawie rozprawy Człowiek rozsądny i człowiek szalony w »Dziadach« wileńskich Mickiewicza, której promotorem był Kazimierz Wyka. W 1965 habilitowała się na podstawie książki Historia i profecja. Studium o »Księgach narodu polskiego i pielgrzymstwa polskiego«.

Profesor Instytutu Badań Literackich PAN w Warszawie oraz wykładowca Instytutu Filologii Polskiej Akademii Podlaskiej w Siedlcach w latach 1994-1996. Prowadziła również wykłady na Uniwersytecie Jagiellońskim i zajęcia z edytorstwa na Uniwersytecie Kardynała Stefana Wyszyńskiego (2000–2004). Wydała książki Historia i profecja. Studium o Księgach narodu polskiego i pielgrzymstwa polskiego (1962; praca habilitacyjna), Próba zdrowego rozumu. Studia o Mickiewiczu (1976; tu wykład habilitacyjny o Wielkiej improwizacji Mickiewicza), Strona romantyków. Studia o Norwidzie (1993). Była, obok Zbigniewa Jerzego Nowaka i Czesława Zgorzelskiego, redaktorem naczelnym nowej, jubileuszowej (od roku 1998) edycji popularno-krytycznej Dzieł Adama Mickiewicza (Warszawa, "Czytelnik")). Od 1991 roku pełniła funkcję redaktora naczelnego wydania krytycznego Mickiewicza (inne niż wydanie "Czytelnika"). Wznowiła też we własnym opracowaniu edytorskim rozprawy Wacława Borowego: książkę O poezji polskiej w wieku XVIII (1978) i w dwóch tomach Studia i szkice literackie (1983). Opracowała do wydania wybór studiów Wiktora Weintrauba Mickiewicz - mistyczny polityk i inne studia o poecie (1998). Razem z Januszem Tazbirem redagowała serię książek Życiorysy historyczne, literackie i legendarne. Promotorka dwóch przewodów doktorskich.

Członek Zarządu Głównego Towarzystwa Literackiego im. Mickiewicza, ponadto członek Komitetu Nauk o Literaturze PAN, Towarzystwa Popierania i Krzewienia Nauk, Towarzystwa Naukowego Warszawskiego oraz Towarzystwa Naukowego KUL. Działała jako wiceprezes Ogólnopolskiego Komitetu Mickiewiczowskiego, który przygotowywał jubileusz 200-lecia urodzin poety (1998).

W styczniu 2007 została odznaczona Złotym Medalem "Zasłużony Kulturze Gloria Artis" przez ministra kultury i dziedzictwa narodowego Kazimierza Ujazdowskiego.

Publikacje (wybrane)

• Mickiewicz a Lamennais w latach 1830-1834, powielacz PAN, Warszawa 1956
• Historia i profecja. Studium o «Księgach narodu i pielgrzymstwa polskiego» Adama Mickiewicza, PIW, Warszawa 1962 (wyd. 2: Wydawnictwo Literackie, Kraków 1998)
• Próba zdrowego rozumu. Studia o Mickiewiczu, PIW, Warszawa 1976 (wyd. 2 zmienione: Rytm, Warszawa 2001)
• Strona romantyków. Studia o Norwidzie, Towarzystwo Naukowe KUL, Lublin 1993