Michał Bristiger

Michał Bristiger (ur. 1 sierpnia 1921 w Jagielnicy, zm. 16 grudnia 2016) – polski muzykolog, krytyk muzyczny, popularyzator muzyki, publicysta, lekarz, prof. zw. dr hab. sztuk muzycznych o specjalności muzykologia.

Michał Bristiger urodził się w Jagielnicy koło Tarnopola w rodzinie żydowskiej jako syn działacza syjonistycznego Natana Brystigera (zm. 1930) i Julii Brystiger z domu Prajs (znanej jako Luna Brystiger). Jego dziadek prowadził tam aptekę. W latach 1940–1941 studiował medycynę we Lwowie, jednak przerwał naukę w związku z wkroczeniem wojsk niemieckich do miasta w czerwcu 1941. Od tego okresu ukrywał się w Sokalu, potem przedostał się do Stalina (obecnie Donieck). We wrześniu 1943 wraz z ewakuowanymi żołnierzami włoskimi wyjechał do Włoch i osiadł w Bolonii. Tam w latach 1945–1946 kontynuował studia lekarskie oraz uczył się gry na fortepianie u Giuseppe Piccioli.

W 1946 wrócił do Polski i zamieszkał w Warszawie. Tam w latach 1946–1951 dokończył studia lekarskie. Studiował również w Wyższej Szkole Higieny Psychicznej w Warszawie. W latach 1948–1953 odbył studia muzykologiczne na Uniwersytecie Warszawskim. W 1955 uzyskał tytuł magistra muzykologii. Jego nauczycielem gry na fortepianie był Jerzy Lefeld. W 1951 rozpoczął pracę zawodową w Instytucie Muzykologii Uniwersytetu Warszawskiego jako asystent, a następnie w latach 1958–1970 jako adiunkt. W latach 1959–1960 dzięki stypendium odbył studia w zakresie historii i teorii muzyki w Accademia di Santa Cecilia w Rzymie i Centre National de la Recherche Scientifique w Paryżu. W latach 50. działał w Klubie Krzywego Koła.

W 1963 uzyskał stopień doktora za rozprawę Forma wariacyjna w muzyce instrumentalnej Renesansu, napisaną pod kierunkiem Józefa Michała Chomińskiego. Praca, której fragmenty opublikowano jedynie w formie artykułów, została nagrodzona przez Ministra Szkolnictwa Wyższego. W 1970 został pracownikiem naukowym Instytutu Sztuki Polskiej Akademii Nauk, gdzie w 1980 habilitował się na podstawie rozprawy Związki muzyki ze słowem. Z zagadnień analizy muzycznej. W 1982 otrzymał tytuł docenta, a 16 października 1990 profesora zwyczajnego. Był także pracownikiem Katedry Teorii Muzyki Akademii Muzycznej w Warszawie. W 1991 przeszedł na emeryturę. Specjalizuje się w problematyce relacji między muzyką a słowem we włoskiej muzyce wokalnej XVII i XVIII wieku. Jest autorem wielu przekładów librett operowych i tłumaczeń z języka włoskiego tekstów muzykologicznych.

Był honorowym członkiem Komitetu Nauk o Sztuce Polskiej Akademii Nauk[1], Związku Kompozytorów Polskich oraz Institute of Advanced Musical Studies w Londynie (od 1994). Był członkiem Rady Artystycznej Teatru Wielkiego w Warszawie, członkiem Rady Naukowej Instytutu Sztuki PAN, Collegium Invisibile[2] i Antiquae Musicae Italicae Studiosi w Bolonii (od 1977), konsultantem artystycznym Festiwalu Muzycznego Polskiego Radia, członkiem korespondentem Accademia delle Scienze dell’Instituto di Bologna (od 1978) oraz członkiem założycielem Towarzystwa im. Witolda Lutosławskiego.

Wykładowca teorii i estetyki muzyki oraz historii muzyki na wielu uczelniach w kraju: Uniwersytecie Warszawskim (1955–1972), Uniwersytecie Jagiellońskim (1970–1976) i Uniwersytecie im. Adama Mickiewicza w Poznaniu (1983–1985, 1987–1988). W latach 1992–1998 był zatrudniony jako profesor muzyki na Uniwersytecie Kalabryjskim w Arcavacata di Rende. W tym czasie przez trzy lata wykładał także na Uniwersytecie Macerata-Fermo. Od 1983 współpracował z Instytutem Muzykologicznym Uniwersytetu w Palermo. W latach 1985–1988 prowadził badania jako senior fellow w Institut für die Wissenschaften vom Menschen w Wiedniu. W latach 1994–1998 był kierownikiem artystycznym Incontri we Włoszech. W roku akademickim 1994/1995 był rektorem Międzynarodowej Akademii Mozartowskiej w Krakowie.

Uczestnik wielu konferencji muzykologicznych w Polsce i na świecie. Współorganizator polsko-włoskich konferencji muzykologicznych. Był konsultantem artystycznym w Teatrze Wielkim im. Stanisława Moniuszki w Poznaniu i Łodzi. Mieszkał w Warszawie.

Działalność muzyczna

Michał Bristiger był aktywnym popularyzatorem muzyki oraz krytykiem. Był członkiem i redaktorem wielu czasopism muzycznych. W latach 1952–1957 współredagował dział muzyczny w Przeglądzie Kulturalnym. W 1967 założył pismo Res Facta (wznowione jako Res Facta Nova), którego został redaktorem naczelnym. Pismu towarzyszy także Biblioteki Res Facta, której też jest redaktorem naczelnym. Był twórcą i redaktorem naczelnym wydawanej w latach 1972–1989 serii muzykologicznej Pagine. W latach 1978–1986 był członkiem kolegium redakcyjnego Acta Musicologica, od 1980 członkiem redakcji International Review of the Aesthetics and Sociology of Music z Zagrzebia, a od 1970 członkiem redakcji Collage z Palermo.

W 2001 założył stowarzyszenie i czasopismo internetowe o charakterze akademickim De Musica, w którym zamieszczane są prace autorów polskich i zagranicznych dotyczące muzyki, filozofii, estetyki, poezji i literatury. Współtworzył magazyn Atelier w Programie II Polskiego Radia.

Nagrody

• 2005: Nagroda Ministra Kultury w dziedzinie muzyki
• 2001: Nagroda Muzyczna Polskiego Radia
• 1993: Nagroda Fundacji im. Alfreda Jurzykowskiego
• 1983: Nagroda Związku Kompozytorów Polskich

W 2004 otrzymał tytuł doctora honoris causa Uniwersytetu w Palermo.

Publikacje

Michał Bristiger jest autorem wielu publikacji z zakresu muzykologii: książek, artykułów, polemik, komentarzy, sprawozdań, haseł encyklopedycznych i rozpraw.

Książki:

• Związki muzyki ze słowem, Biblioteka Res Facta, nr 4, PWM, Kraków 1986 ISBN 83-224-0262-7
• Myśl muzyczna. Studia wybrane, Instytut Sztuki PAN, Warszawa 2001 ISBN 8385937443
• Forma wariacyjna w muzyce instrumentalnej renesansu (praca doktorska, wydanie jubileuszowe)
• Transkrypcje: pisma i przekłady Wydawnictwo Słowo/obraz Terytoria Gdańsk 2010 ISBN 978-83-7453-963-0