Tymoteusz Karpowicz

Tymoteusz Karpowicz (ur. 15 grudnia 1921 w Zielonej koło Wilna – zm. 29 czerwca 2005 w Oak Park – miasteczku sąsiadującym z Chicago) – poeta, prozaik, dramaturg, tłumacz; czołowy twórca poezji lingwistycznej, uznawany za ostatniego wielkiego modernistę.

Urodził się 15 grudnia 1921 r. w podwileńskiej wsi Zielona. W czasie wojny uczestniczył w polskim ruchu oporu. Studiował filologię polską we Wrocławiu. Pierwsz żoną była Maria Łokucjewska (rozwód w 1946). W okresie późniejszym poślubił Marię Budniewską. W latach 1945-1949 mieszkał w Szczecinie, gdzie pracował w Polskim Radiu. Potem przeniósł się do Wrocławia, w którym mieszkał do 1978 roku.

Debiutował w 1948 r. tomem prozy poetyckiej Legendy pomorskie. Po ogłoszeniu w roku 1949 socrealizmu w literaturze zaprzestał publikowania. Aktywność literacką wznowił dopiero w roku 1956 w dobie odwilży. Wtedy to stał się redaktorem tygodnika "Nowe sygnały". W roku 1957 tygodnik ten został jednak zamknięty za zbyt niezależną postawę. Karpowicz został później także usunięty z redakcji "Poezji" i "Odry".

W 1973 otrzymał stypendium naukowe do Ameryki Północnej. Korzystając z tego stypendium postanowił do kraju nie wracać i pozostał do śmierci na emigracji w Stanach Zjednoczonych. Od roku 1978 profesor na University of Illinois w Chicago (od 1993 r. na emeryturze). Jako naukowiec zajmował się badaniem twórczości Bolesława Leśmiana. Ostatni jego tom wierszy Słoje zadrzewne był nominowany do Nagrody Nike. Był członkiem Stowarzyszenia Pisarzy Polskich.

Jego aktywność literacka była przede wszystkim związana z nurtem lingwistycznym w poezji. Typowym przykładem jego charakterystycznej, osadzonej głęboko w języku metaforyki jest wiersz Rozkład jazdy (w tomiku W imię znaczenia, 1962): tytuł nasuwa na myśl poczekalnię dworcową, jednak z treści utworu wynika coś zupełnie innego. Możemy tu mówić o słowach w pułapce językowych automatyzmów oraz o uwalnianiu znaczeń.

W swojej twórczości poetyckiej Karpowicz stosował gradację, anaforę, ironię, polemizował z tradycją, a także bawił się znaczeniami słów (powtórne wiązanie znaczeń).

Zmarł 26 czerwca 2005 r. w Oak Park. Pochowano go 3 sierpnia 2005 r. wraz z żoną Marią Karpowicz z d. Budniewską (zmarła w maju 2004 po ciężkiej chorobie) na Cmentarzu Osobowickim we Wrocławiu.

W 2010 roku, wydane zostały, monografia twórczości Karpowicza pt. "Synteza mowy Tymoteusza Karpowicza" oraz biografia "W cztery strony naraz. Portrety Karpowicza" autorstwa dr Joanny Roszak.