Anna Podgórska

Witalia Anna Podgórska, z domu Kostecka (ur. 21 grudnia 1885 w Ząbkowicach, wtedy w powiecie będzińskim, obecnie – dzielnicy Dąbrowy Górniczej, zm. 16 września 1968 w Warszawie) – polska działaczka oświatowa i niepodległościowa, nauczycielka.

Dzieciństwo, szkoły

Była córką Kazimierza Kosteckiego (herbu Leszczyc), naczelnika wydziału Dyrekcji Kolejowej w Warszawie i Walentyny z Wierzyckich (herbu Świnka). Jej pradziadem był m.in. Franciszek Kostecki, a dziadem – Walenty Wierzycki. W dzieciństwie mieszkała przy ul. Hożej 50 m. 8. W 1904 roku ukończyła szkołę średnią w Warszawie, na pensji Stefanii Tołwińskiej (Gimnazjum Fizjologiczne Stefanii Tołwińskiej, późniejsze Gimnazjum im. Marii Konopnickiej przy ul. św. Barbary). W tym samym roku ukończyła kurs sztuki stosowanej prof. Antoniego Austena.

Około 1902 roku wstąpiła do Organizacji Młodzieży Narodowej i do Zetu. W ramach działalności zetowskiej była współorganizatorką strajku szkolnego w szkołach żeńskich w 1905 w Warszawie. W młodości należała również do PET-u.

Zaraz po urodzeniu drugiej córki, w 1907 roku wyjechała wraz z mężem do Belgii. W 1907 roku rozpoczęła naukę w Wyższej Szkole Krawiectwa i Robót Ręcznych w Liège. Ukończyła ją z odznaczeniem w 1910 roku. W tym czasie studiowała również w Akademii Sztuk Pięknych w Paryżu. W 1911 roku wyjechała do rodziny męża do Moskwy, gdzie działała w Kole Zetowym. Tam urodziła syna, Jana. Po powrocie do Warszawy w 1913 roku uczęszczała na kurs sanitarny prowadzony przez dra Kazimierza Orła w szpitalu dziecięcym.

Praca i działalność

W 1915 roku przeniosła się z mężem i trojgiem dzieci do Lublina. W tym roku urodziła w Lublinie czwarte dziecko – Witolda. Współorganizowała Okręg Lubelski Ligi Kobiet Pogotowia Wojennego. W latach 1915–1916 była członkinią zarządu i przez pewien czas – przewodniczącą Koła. Jednocześnie pracowała intensywnie jako sanitariuszka i prowadziła różnorodną działalność w zakresie pomocy rannym w działaniach wojennych Polakom. Była również kurierką „Strzelca” i łączniczką brygadiera Józefa Piłsudskiego. Została za te czyny odznaczona osobiście przez niego Złotym Krzyżem Zasługi.

W okresie I wojny światowej wielu przywódców ruchu niepodległościowego znalazło w Lublinie schronienie, a zarazem miejsce do aktywnej działalności politycznej. Jesienią 1914 roku doszło w Lublinie do porozumienia stronnictw i ugrupowań politycznych mających w swych programach walkę o niepodległość Polski. W 1915 roku Komitet Zjednoczonych Stronnictw Niepodległościowych i Polska Organizacja Wojskowa utworzyły Wydział Narodowy Lubelski, którego głównym celem było koordynowanie działań niepodległościowych na terenie Lubelszczyzny. Anna Podgórska była członkinią zarządu Wydziału Narodowego Lubelskiego, w kwietniu 1916 współzorganizowała spotkanie Józefa Piłsudskiego z połączoną delegacją Wydziału Narodowego i Ligi Kobiet.

Maria Dąbrowska pisała o Annie Podgórskiej w swoich Dziennikach:

  W Lublinie byłam u Podgórskich czy na zebraniu, czy w jakichś sprawach, związanych z pracą Ligi Kobiet. Poznałam wtedy żonę Podgórskiego. Była drobna, miła, wyglądała na dziewczyneczkę, a śród bodajże już czworga swych dzieci mogła uchodzić za ich niedorosłą siostrzyczkę.

Portret Anny Podgórskiej autorstwa jej wnuczki – Katarzyny Piskorskiej (ok. 1965 roku)

W 1916 roku założyła – wspólnie z Wacławem Jasińskim, późniejszym profesorem pediatrii Uniwersytetu Wileńskiego – Uniwersytet Ludowy i uruchomiła kursy dla analfabetów w Lublinie i w Puławach. Przez większość I wojny światowej pracowała w Seminarium dla Ochroniarek Marii Papieskiej w Lublinie, pełniąc w nim funkcje nauczycielki i sekretarki.

W 1918 roku prowadziła walkę o prawa wyborcze dla kobiet przed wyborami do Sejmu Ustawodawczego, działając w Komitecie Związku Kobiet Postępowych.

W 1919 roku – po śmierci syna (Jana) – przeniosła się do Częstochowy. Kontynuowała tam pracę w Zecie, m.in. zreorganizowała – wspólnie z Lucjanem i Wandą Kurpińskimi – tamtejszy ośrodek.

W 1920 roku zorganizowała pomoc dla rannych żołnierzy dowożonych z frontu do okolicznych szpitali. Uruchomiła też kuchnie polowe m.in. na stacjach kolejowych Poraj i Częstochowa. Organizowała również pomoc dla powstańców górnośląskich inicjując zbiórkę broni, opatrunków, żywności i leków i wspierając przerzut tych darów na Śląsk.

W latach 1921–1922 pracowała w biurze elektrowni miejskiej w Częstochowie, po czym przez kolejne 2 lata pracowała jako nauczycielka w Państwowym Seminarium Gospodarczym i Seminarium dla Ochroniarek w Częstochowie.

Podgórscy przenieśli się do Warszawy w 1925 roku, gdzie Anna zatrudniła się w biurze Centralnego Związku Kółek Rolniczych. Pracowała również jako instruktorka, a później inspektorka w Kole Gospodyń Wiejskich. W latach 1930-1935 pracowała w Związku Pracy Obywatelskiej Kobiet.

Była wśród organizatorów Zjazdu Uczestników Ruchu Niepodległościowego Związku Młodzieży Polskiej w 50. rocznicę powstania Zetu. Od połowy lat 20. była członkinią Związku Seniorów Organizacji Młodzieży Narodowej i Związku Polskiej Młodzieży Demokratycznej, a od 1930 roku – jej Rady Naczelnej.

Okupacja i lata powojenne

W lipcu 1940 roku została aresztowana i przebywała na Pawiaku do grudnia. Po wyjściu organizowała pomoc dla ukrywających się Żydów i sama ich ukrywała w domu przy ul. Powsińskiej. W czasie powstania warszawskiego prowadziła najbardziej oddalony od Śródmieścia punkt sanitarny, zbierała zrzuty samolotowe, przygotowywała posiłki dla żołnierzy AK i walczącej ludności.

Po powstaniu wyjechała do Zabrza, gdzie w latach 1946–1948 pracowała znów jako nauczycielka. W Zabrzu utworzyła Koło Polskiego Czerwonego Krzyża, wspólnie z dawnym kolegą Wacławem Stawnickim.

W 1948 roku wróciła do Warszawy, gdzie zatrudniła się w Zarządzie Ligi Kobiet, później jako referentka i instruktorka BHP w różnych przedsiębiorstwach.

W 1956 roku była w gronie organizatorów zjazdu byłych uczestników walk o szkołę polską z okazji 50-lecia strajków szkolnych.

Życie prywatne

Anna Kostecka w 1904 roku wyszła za mąż za Przemysława Podgórskiego, również działacza niepodległościowego. Miała z nim córki: Marię Podgórską (1906–1980, późniejszą żonę Tomasza Piskorskiego i Krystynę Paszkowską-Świeściak (1907–1987) oraz synów: Jana (1911–1919), Witolda (1915–1992) i Jerzego (1922–1943), który zginął na Majdanku.

Około 1926 roku zamieszkali w domu zbudowanym przez Przemysława (w tzw. Willi Podgórskich) na obrzeżach (wtedy) Warszawy przy ul. Powsińskiej w pobliżu klasztoru bernardynów u zwieńczenia fosy Bernardyńska Woda. Dom ten jest obecnie zabytkiem.

Zmarła w 1968 roku. Spoczywa w grobowcu rodzinnym na Cmentarzu Powązkowskim w Warszawie (kw. 195–II–8). Nad jej grobem w czasie pogrzebu wspomniał ją jej przyjaciel Melchior Wańkowicz.